моде́ль в разн. знач. мадэ́ль, -лі ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
мадэ́ль ж., в разн. знач. моде́ль;
но́выя ~лі абу́тку — но́вые моде́ли о́буви;
но́вая м. аўтамашы́ны — но́вая моде́ль автомаши́ны;
м. раке́ты — моде́ль раке́ты
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поэлеме́нтный паэлеме́нтны; ад элеме́нта;
поэлеме́нтная моде́ль паэлеме́нтная мадэ́ль;
поэлеме́нтная себесто́имость паэлеме́нтны сабеко́шт (сабеко́шт ад элеме́нта).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Модла 1 ’размер, шаблон’ у выразе пад адно модла (Ян.). Укр. модло. З рус. модель ці польск. model ’мадэль’, заканчэнне якіх аформілася паводле nomen instrumenti (мяла, скрэбла, вілы).
Модла 2 ’матавіла’ (Бяльк.). Наватвор, з ⁺мотла (< матаць), якое ўзнікла ў выніку скарачэння матавіла.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Мадэль ’макет чаго-небудзь’, ’узорны экземпляр новага вырабу’, ’тып, марка, узор канструкцыі’, ’схема з’явы або фізічнага аб’екта’ (ТСБМ). Запазычана з рус. модель < ням. Modelle < франц. modèle < італ. modello, якое з’яўляецца памяншальнай формай modo < лац. modus ’спосаб’, ’мера’. Магчыма і другаснае запазычанне (XX ст.) з рус. мовы (гл. Фасмер, 2, 636; Махэк₂, 371; Голуб-Ліер, 318; Брукнер, 342). Параўн. таксама мо́дэль (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сбо́рный в разн. знач. збо́рны;
сбо́рный пункт збо́рны пункт;
сбо́рное ме́сто збо́рнае ме́сца;
сбо́рный дом збо́рны дом;
сбо́рная моде́ль збо́рная мадэ́ль;
сбо́рная футбо́льная кома́нда збо́рная футбо́льная кама́нда;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГРО́ДЗЕНСКАЯ АПТЭ́КА-МУЗЕ́Й.
Адкрыта 23.7.1996 у Гродне навук.-вытв. кааператывам «Біятэст» у будынку б. езуіцкай аптэкі (пабудаваны ў 1709, з 1988 помнік гісторыі рэсп. значэння). У музейнай экспазіцыі (пл. 50 м², каля 1 тыс. экспанатаў) паказана гісторыя старэйшай аптэкі Беларусі, створанай езуітамі ў 1687 (першы аптэкар І.Цішкевіч). У аптэцы працавалі вядомыя фармацэўты і грамадскія дзеячы: Ж.Э.Жылібер, І.В.Адамовіч (доўгі час аптэка насіла яго імя), А.Р.Троп-Крынскі і інш.
Літ.:
Дорошкевич Н.А., Игнатович Ф.И. Концепция и модель создания первой в Беларуси аптеки-музея // Исторические аспекты и современные проблемы сестринского движения на Гродненщине. Гродно, 1996.
Ф.І.Ігнатовіч.
т. 5, с. 422
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
измени́ться сов. змяні́цца; відазмяні́цца, перайна́чыцца; перамяні́цца;
дере́вня соверше́нно измени́лась вёска зусі́м змяні́лася;
ве́тер измени́лся ве́цер змяні́ўся (перамяні́ўся);
измени́лась моде́ль автомаши́ны змяні́лася (відазмяні́лася) мадэ́ль аўтамашы́ны;
хара́ктер измени́лся хара́ктар перамяні́ўся (перайна́чыўся);
◊
измени́ться в лице́ змяні́цца з тва́ру.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ула́сны в разн. знач. со́бственный;
у. дом — со́бственный дом;
мадэ́ль ~най канстру́кцыі — моде́ль со́бственной констру́кции;
ва ўла́сным сэ́нсе сло́ва — в со́бственном смы́сле сло́ва;
~ная вага́ — со́бственный вес;
○ ~нае імя́ — со́бственное и́мя;
у. карэспандэ́нт — со́бственный корреспонде́нт;
◊ ~най асо́бай (персо́най) — со́бственной персо́ной;
на ўла́снай спі́не (пазна́ць, адчу́ць што) — на со́бственной спине́ (узна́ть, испыта́ть что);
вучы́цца на ўла́сных памы́лках — учи́ться на со́бственных оши́бках
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГІПАТЭ́ТЫКА-ДЭДУКТЫ́ЎНЫ МЕ́ТАД,
метад навуковага пазнання і разважанняў, заснаваны на вывядзенні (дэдукцыі) заключэнняў з гіпотэз і інш. пасылак, сапраўднае значэнне якіх невядома. Выкарыстанне гіпатэтыка-дэдуктыўнага метаду звязана з шэрагам інш. метадалагічных аперацый: супастаўленнем фактаў, пераглядам існуючых паняццяў, утварэннем новых паняццяў, узгадненнем гіпотэз з інш. тэарэт. палажэннямі і г.д. Падобнага роду разважанні ўпершыню пачалі выкарыстоўваць у ант. філасофіі. У навук. пазнанні гэты метад атрымаў развіццё ў 17—18 ст. Ён выкарыстаны ў механіцы, у даследаваннях Г.Галілея. Тэорыя механікі І.Ньютана — гіпатэтыка-дэдуктыўная сістэма, пасылкамі якой служаць асн. законы руху. Паводле тыпу пасылак гіпатэтыка-дэдуктыўны метад падзяляецца на: разважанні, пасылкамі якіх з’яўляюцца гіпотэзы і эмпірычныя абагульненні; гіпатэтыка-дэдуктыўныя вывады, засн. на пасылках, што супярэчаць дакладна ўстаноўленым фактам ці тэарэт. прынцыпам; разважанні, пасылкамі якіх служаць сцвярджэнні, што супярэчаць прынятым думкам і перакананням. З лагічнага пункту погляду гіпатэтыка-дэдуктыўная сістэма ўяўляе сабой іерархію гіпотэз, ступень абстрактнасці і агульнасці якіх павялічваецца з аддаленнем ад эмпірычнага базісу. Гіпатэтыка-дэдуктыўны метад дае магчымасць даследаваць структуру і ўзаемасувязь не толькі паміж гіпотэзамі рознага ўзроўню, але і характар іх пацвярджэння эмпірычнымі дадзенымі. Разнавіднасцю гіпатэтыка-дэдуктыўнага метаду можна лічыць матэм. гіпотэзу, якая выкарыстоўваецца як эўрыстычны сродак для адкрыцця заканамернасцей у прыродазнаўстве.
Літ.:
Меркулов И.П. Гипотетико-дедуктивная модель и развитие научного знания. М., 1980;
Подкорытов Г.А. О природе научного метода. Л., 1988.
В.В.Краснова.
т. 5, с. 254
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)