Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЯЗЗУ́БЫЯ КІТЫ́,
вусатыя кіты (Mysticeti), падатрад млекакормячых атр. кітападобных. 3 сям.: гладкія кіты (Balaenidae), шэрыя кіты (Eschrichtiidae), паласацікавыя (Balaenopteridae). 10—11 відаў. Найб. вядомыя блакітны кіт, сейвал, фінвал, грэнландскі (палярны) кіт, паўднёвы, шэры, малы паласацік, гарбач. Пашыраны ў Сусветным акіяне. Мігрыруюць.
Даўж. да 33 м, маса да 160 т. Самкі большыя за самцоў. Зубы закладваюцца, але рассыпаюцца ў зародку; замест іх у верхняй сківіцы развіваюцца рагавыя пласціны (180—400 пар), вядомыя пад назвай кітовы вус. Праз яго кіт адцэджвае з вады дробных жывёлін (малюскаў, ракападобных, дробную рыбу), якімі корміцца. Нешматлікія. Колькасць скарачаецца. У Чырв. кнізе МСАП 5 відаў.
т. 3, с. 394
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кіт¹, -а́, М кіце́, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Вялікая марская млекакормячая жывёліна, знешне падобная на рыбу.
Зубатыя кіты.
2. часцей мн., перан. Пра чалавека, які мае выключна важнае значэнне ў якой-н. сферы дзейнасці.
Кіты навукі.
Кіты сучаснай касманаўтыкі.
|| прым. кіто́вы, -ая, -ае (да 1 знач.).
К. вус.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кі́т
‘жывёліна’
назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
кі́т |
кіты́ |
| Р. |
кіта́ |
кіто́ў |
| Д. |
кіту́ |
кіта́м |
| В. |
кіта́ |
кіто́ў |
| Т. |
кіто́м |
кіта́мі |
| М. |
кіце́ |
кіта́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
некто́н, ‑а, м.
Спец. Сукупнасць водных жывёл (кіты, дэльфіны, рыбы і пад.), якія здольны да самастойнага перамяшчэння на значную адлегласць у адкрытых частках вадаёмаў.
[Ад грэч. nēktós — плаваючы.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
кітападо́бны, ‑ая, ‑ае.
1. Падобны на кіта 1. Кітападобная жывёліна.
2. у знач. наз. кітападо́бныя, ‑ых. Атрад водных млекакормячых, да якога належаць кіты, кашалоты, дэльфіны і інш.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)