КУ́СКА
(Cuzco, Cusco),
горад на Пд Перу, на пласкагор’і Пуна, на выш. каля 3400 м. Адм. ц. дэпартамента Куска. Адзін з найстарэйшых гарадоў Амерыкі (паводле арх. звестак заснаваны раней 11 ст.). 275 тыс. ж. (1990). Чыг. станцыя, вузел аўтадарог. Аэрапорт. Гандл. цэнтр с.-г. раёна. Прам-сць: тэкст., харч., гарбарна-абутковая. Саматужныя промыслы. Ун-т (1692). Музеі, у т.л. музей Ін-та археалогіі Нац. ун-та (стараж. і калан. мастацтва), Музей віцэ-каралеўства. Руіны інкскіх палацаў і храмаў, сабор (16—17 ст.), манастыры, цэрквы, жылыя дамы (16—18 ст.). Турыстычны цэнтр. К. ўключаны ЮНЕСКА ў спіс Сусветнай спадчыны.
т. 9, с. 57
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
змы́лак, -лка, мн. -лкі, -лкаў, м.
Астатак ад куска мыла, якім карысталіся.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
кусо́к
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
кусо́к |
кускі́ |
| Р. |
куска́ |
куско́ў |
| Д. |
куску́ |
куска́м |
| В. |
кусо́к |
кускі́ |
| Т. |
куско́м |
куска́мі |
| М. |
куску́ |
куска́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
piskunou2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
змы́лак, ‑лка, м.
Астатак ад куска мыла, якім карысталіся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
цэ́льны, -ая, -ае.
1. 3 аднаго рэчыва, з аднаго куска, суцэльны.
Ц. мармур.
Цэльная металічная трубка.
2. Неразбаўлены, натуральны.
Цэльнае малако.
3. перан. Якому ўласціва ўнутранае адзінства.
Ц. характар.
|| наз. цэ́льнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
даўбёнка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
Пасудзіна, лодка і пад., зробленая з суцэльнага куска драўніны. Пераехаць раку на даўбёнцы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кла́пан, -а, мн. -ы, -аў, м.
1. Дэталь у кампрэсарах, рухавіках унутранага згарання і інш., якая закрывае праход пары, газу або вадкасці.
Засцерагальны к.
2. Частка полага органа ў выглядзе складкі ў сэрцы, якая не дае рухацца крыві ў адваротным напрамку.
Сардэчны к.
3. Нашыўка з куска матэрыі, якая прыкрывае кішэню або шво на адзенні.
|| прым. кла́панны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АЛЬМА́ГРА (Almagro) Дыега дэ
(1472? — 8.7.1538),
адзін з кіраўнікоў ісп. канкістадораў, якія заваявалі Паўд. Амерыку. З 1514 у Панаме. У 1524—26 разам з Ф.Пісара арганізаваў 2 экспедыцыі ўздоўж зах. ўзбярэжжа Паўд. Амерыкі. Удзельнік заваявання Перу (1533), у 1535—36 узначаліў паход у Чылі. У 1537 авалодаў стараж. сталіцай дзяржавы інкаў г. Куска ў Перу. У выніку канфлікту з Пісара трапіў у палон. Забіты па загадзе Пісара.
т. 1, с. 278
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
хварту́х, ‑а, м.
Абл.
1. Рабочае адзенне ў выглядзе куска тканіны, скуры, брызенту пэўнага фасону і памеру, якое падвязваюць спераду, каб засцерагчы ад забруджвання сукенку, спадніцу, касцюм. Нявестка сабрала ў хвартух відэльцы, лыжкі, чаркі і выйшла. Кавалёў. Мама і стол заслала настольнікам, і хату разы два перамяла, і хвартух новы падвязала. Брыль. Сам Міхал ужо не працуе — працуюць яго чатыры сыны, якія стаяць пры горнах, — кожны ў скураным хвартуху... Пестрак.
2. Скураная, брызентавая, палатняная покрыўка, запона, што засцерагаюць машыны, механізмы і пад. ад пылу, бруду.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дзе́ля предлог с род. ра́ди, для; (с целью чего-л. — ещё) из-за;
я зраблю́ гэ́та дз. вас — я сде́лаю э́то ра́ди (для) вас;
дз. кава́лка хле́ба — из-за (ра́ди) куска́ хле́ба;
◊ дз. сме́ху — сме́ха ра́ди
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)