Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
козёл казёл, -зла́ м.;
◊
козёл отпуще́ния казёл адпушчэ́ння;
драть козла́, козло́м петь казла́ дзе́рці;
как от козла молока́ погов. як з казла́ малака́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
казёл, -зла м., в разн. знач. козёл;
◊ ахвя́рны к. — козёл отпуще́ния;
пусці́ць казла́ ў агаро́д — погов. пусти́ть козла́ в огоро́д;
як з казла́ малака́ — погов. как от козла́ молока́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ovem lupo committere
Авечку даверыць ваўку.
Овцу доверить волку.
бел. Пусціць ваўка ў аўчарню. Пусціць свінню ў агарод.
рус. Пустить козла в огород. Доверили волку стадо стеречь. Пустили козла в огород, а волк в пастухи нанялся.
фр. Donnez la brebis à garder au loup (Доверить волку охранять овцу).
англ. It’s a foolish sheep that makes a wolf his/its confessor (Глупа овца, которая делает из волка своего духовника).
нем. Den Bock zum Gärtner setzen (Козла сделать садоводом).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Mulgere hircum
Даіць казла.
Доить козла.
бел. 3 быка не надоіш малака. Курэй даіць.
рус. Ждать от козла молока. Как с бычком ни возиться, а молочка от него не добиться. Сколько с быком ни биться, а молока от него не добиться. Кур доить.
фр. Rien à tirer de lui (Ничего не вытянуть из него). Traire les boucs (Доить козлов).
англ. To milk a bull (Доить быка).
нем. Der Ziegenbock gibt weder Milch noch Wolle (Козёл не даст ни молока, ни шерсти).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Homo homini lupus est (Plautus)
Чалавек чалавеку воўк.
Человек человеку волк.
бел. Быка бойся спераду, а чалавека з усіх бакоў.
рус. Друг у друга ломоть из рук выбивает. Козла бойся спереди, коня ‒ сзади, а человека ‒ со всех сторон. Злой чело век у кого милости просит, того и поносит. Злой человек у кого ест да пьёт, с того же и голову рвёт.
фр. Il faut se carder du devant d’un bœuf, du derrière d’un âne et d’un moine de tous côtés (Надо остерегаться козла спереди, осла сзади, а монаха ‒ со всех сторон).
англ. Man is a wolf to man (Человек человеку волк).
нем. Den Geißbock fürchte von vorn, das Pferd von hinten, den bös-haften Menschen von allen Seiten (Бойся козла спереди, коня сзади, злого человека со всех сторон). Ein Mensch ist des anderen Wolf (Человек человеку волк).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
агаро́д м. огоро́д;
◊ а. гарадзі́ць — огоро́д городи́ть;
кі́даць каме́ньчыкі ў а. — (чый) кида́ть ка́мешки в огоро́д (чей);
пусці́ць казла́ ў а. — погов. пусти́ть козла́ в огоро́д;
сямёра варо́т і ўсе ў а. — погов. се́меро воро́т и все в огоро́д
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Mulum, pistrinum, flumen fugito procul
Далёка бяжы ад мула, млына і ракі.
Далеко убегай от мула, мельницы и реки.
бел. Беражыся каровы спераду, а каня ззаду. Беражыся бед, пакуль іх нет.
рус. С огнём не шути, с водой не дружись, ветру не верь. Берегись козла спереди, коня сзади, а лихого человека со всех сторон.
фр. Il ne faut pas jouer avec le feu (Не следует играть с огнём). Il ne faut pas se fier à l’eau qui dort (Не надо доверять спящей воде).
англ. A barking dog never bites (Лающая собака не укусит).
нем. Vorsicht ist die Mutter der Weisheit (Осторожность ‒ мать мудрости).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
De lana caprina rixari (Horatius)
Спрачацца з-за казлінай шэрсці (г. зн. спрачацца аб дробязях).
Спорить о козлиной шерсти (т. е. спорить о пустяках).
бел. 3 пустога ў парожняе няма чаго пераліваць. Лапаць з пасталом спрачаюцца пра лычка пад сталом.
рус. Спорить из-за выеденного яйца. Спорить о прошлогоднем снеге.
фр. Il n’y a pas de quoi fouetter le chat (Не за что бить кошку).
англ. It is no use crying/arguing over the spilt milk (Бесполезно плакать/ссориться из-за пролитого молока). То milk a he-goat into a sieve (Доить козла в решето).
нем. Leeres Stroh dreschen (Молотить пустую солому).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Казяло́к 1 ’расліна Tragopogon pratensis’ (Дэмб., Касп.). Дакладная паралель ва ўкр. козелок ’некаторыя віды Tragopogon’. Рус. маск. козёлик і дыял. козелька ’розныя віды казлабародніку’. Здаецца, ёсць падставы лічыць гэту назву ўсх.-слав. Да бел. і ўкр. можна дадаць яшчэ рус. ніжнегар. козелок ’расліна Sonchus oleraceus’. Гэтыя расліны не вельмі падобныя, аднак падабенства можна ўбачыць у істотных дэталях іншай расліны (Sonchus arvensis), апрача таго, можна меркаваць і аб функцыянальным пераносе (ядомыя расліны). Ва ўсякім разе фармальна ўсх.-слав. характар слова рус. прыкладам не столькі даводзіцца, колькі падмацоўваецца, бо няма падстаў лічыць бел. фіксацыі залежнымі ад укр. матэрыялу. Мяркуем, што ў даным выпадку для назвы расліны быў ужыты заонім казялок ’казляня’.
Казяло́к 2 ’жалезная падстаўка ў выглядзе трыножніка’ (карэліц., нясвіж., Нар. словатв.). Укр. козелець ’штатыў у вітушцы’, усх.-палес. козлік, козюлок ’вітушка’, рус. халмаг., арханг. козелок ’некалькі калоў, жэрдак, пастаўленых разам у шацёр’, арханг. козёл (козлы) ’бярвенні, пастаўленыя ў піраміду для прасушкі’, козла ’трыножнік з жэрдак, палак для вогнішча’ (перм.); бел. канкрэтная (мясцовая) рэалізацыя, магчыма, усх.-слав. тэрміна для розных невялікіх перакрыжаваных (козлы) канструкцый.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)