Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
ка́шаль, -шлю, м.
Сутаргавы выдых з хрыпам і шумам (пры захворванні дыхальных шляхоў).
Моцны к.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́шаль, -шлю м. ка́шель;
◊ як хваро́бе к. — как мёртвому припа́рка
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ка́шаль, ‑шлю, м.
Раптоўныя сутаргавыя выдыхі, якія суправаджаюцца хрыпамі і шумам (пры запаленні дыхальных шляхоў і інш.). Кашаль душыць. □ Праз дзве-тры хвіліны зноў пачуўся кашаль, хваравіты, неадольны.Кулакоўскі.[Маці] увесь час мучыў сухі надрыўны кашаль.Хомчанка.//Разм. Хвароба, якая суправаджаецца гэтай з’явай.
•••
Як хваробе кашаль — ніколькі, зусім (не патрэбен, не памог). [Лютынскі-бацька:] Памагла мне твая пісаніна, як кашаль хваробе.Крапіва.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ка́шальм Hústen m -s;
уду́шлівы ка́шаль Stíckhusten m;
◊ дапамагчы́ як хваро́бе ка́шальǘberflüssig sein wie ein Kropf
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Ка́шаль ’раптоўныя сутаргавыя выдыхі, якія суправаджаюцца хрыпамі і шумам пры запаленні дыхальных шляхоў і інш.’ (ТСБМ, БРС, Сцяшк. МГ і інш.), ка́шляць ’мець прыступ кашлю; хварэць на кашаль’. Прасл. слова. Параўн. рус.ка́шель, укр.ка́шель, польск.kaszel, чэш.kašel, славац.kašeľ, серб.-харв.ка̏шаљ, славен.kášelj і г. д. Прасл.*kaš(ь)lь. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 9, 160–161. Звяртае ўвагу тое, што не ва ўсіх слав. мовах ёсць гэта лексема. Няма яе, напр., у балг. мове. Гэта сведчыць аб старой дыялектнай дыферэнцыяцыі слав. тэрыторыі. Слова *kaš(ь)lь выводзіцца з больш даўняй формы *kāsli̯o‑, а гэта з і.-е.*kuās‑l‑i‑o‑, што ўтворана ад і.-е. кораня гукапераймальнага характару ’кашляць’. Роднаснымі формамі з’яўляюцца літ.kósti ’кашляць’, алб.kollë ’кашаль’, ст.-інд.kā́sate ’кашляць’, ст.-в.-ням.hwuosto, huosto і г. д. Гл. яшчэ Фасмер, 2, 214–215; Бернекер, 1, 493; Траўтман, 119. Ад прасл.*kaš‑(ь)‑lь утвораны дзеяслоў; Трубачоў, там жа.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
забіва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1.гл. забіць¹.
2.без дап. Пападаць, пранікаць (пра струмені вады, снег і пад.).
Прыкрыць брызентам, каб дождж не забіваў.
3. Душыць, мучыць (пра кашаль).
Кашаль забівае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сухо́ты, -аў.
Тое, што і туберкулёз.
|| прым.сухо́тны, -ая, -ае.
С. кашаль.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ка́шелька́шаль, -шлю м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)