Verbum

анлайнавы слоўнік

ка́федра

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

	адз.	мн.
Н.	ка́федра	ка́федры
Р.	ка́федры	ка́федр ка́федраў
Д.	ка́федры	ка́федрам
В.	ка́федру	ка́федры
Т.	ка́федрай ка́федраю	ка́федрамі
М.	ка́федры	ка́федрах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ка́федра, -ы, мн. -ы, -федр і -аў, ж.

1. Узвышэнне для лектара, прамоўцы.

Лектар падняўся на кафедру.

2. У вышэйшай школе: аб’яднанне спецыялістаў вучэбных дысцыплін, якія адносяцца да адной галіны навукі.

К. хіміі.

К. беларускай мовы і літаратуры.

3. Пасада епіскапа, які кіруе епархіяй.

|| прым. кафедра́льны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.; спец.).

○

Кафедральны сабор — галоўны сабор у горадзе, у якім богаслужэнне вядзе епіскап.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

ка́федра в разн. знач. ка́федра, -ры ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ка́федра ж., в разн. знач. ка́федра;

ле́ктар узышо́ў на ~ру — ле́ктор взошёл на ка́федру;

к. белару́скай мо́вы — ка́федра белору́сского языка́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ка́федра, ‑ы, ж.

1. Узвышэнне, памост для лектара або прамоўцы. Узысці на кафедру. □ Толькі кафедра ў выглядзе невялічкай тумбачкі была бедна абшыта паркалёвай матэрыяй, такога, як і плюш, колеру. Грамовіч. Леў Раманавіч стаў за кафедру і доўга не мог гаварыць ад хвалявання. Асіпенка.

2. Аб’яднанне выкладчыкаў і навуковых работнікаў адной або некалькіх блізкіх навуковых дысцыплін у вышэйшай навучальнай установе СССР. Кафедра гісторыі. Кафедра педагогікі. Пасяджэнне кафедры. Загадчык кафедры.

3. Пасада епіскапа, які кіруе епархіяй (першапачаткова — крэсла ў царкве для епіскапа).

4. Тое, што і кафедральны сабор (гл. сабор). Зазванілі ў дробныя званы ў праваслаўнай кафедры. Чорны.

[Ад грэч. kathédra — сядзенне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ка́федра

т. 8, с. 187

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ка́федра ж.

1. (для выступлення) Rédnerpult n -(e)s, -e; Kathéder n -s, -;

2. (у ВНУ) Léhrstuhl m -(e)s, -stühle;

зага́дчык ка́федры Léhrstuhlleiter m -s, -;

зага́дваць ка́федрай éinen Léhrstuhl ínnehaben* аддз.;

выкла́дчык ка́федры Léhrkraft an éinem Léhrstuhl

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

кафедра

Том: 15, старонка: 3.

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

ка́федра

(гр. kathedra = сядзенне)

1) аб’яднанне выкладчыкаў аднаго або некалькіх навуковых прадметаў у вышэйшай навучальнай установе;

2) спецыяльнае ўзвышанае месца для прамоўцы, лектара, выкладчыка;

3) узвышэнне, з якога гаворацца пропаведзі ў хрысціянскай царкве.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

Ка́федра ’ўзвышэнне, памост для лектара або прамоўцы’; ’аб’яднанне выкладчыкаў і навуковых работнікаў адной або некалькіх блізкіх навуковых дысцыплін у вышэйшай навучальнай установе’; ’пасада епіскапа, які кіруе епархіяй (першапачаткова — крэсла ў царкве для епіскапа)’ (ТСБМ). У царкоўным значэнні гэта запазычанне, як мяркуе Шанскі, 2, К, 100–101, з с.-грэч. і ў форме катедра ўпершыню адзначаецца ў Бярынды. Але форма катедра адлюстроўвае, хутчэй, лац. форму cathedra (< грэч.). Параўн. адносна ўплыву на націск слова лац. мовы (ка́федра замест старога кафе́дра) Фасмер, 2, 212. Сучасныя формы слова сустракаюцца з 1686 г. (ка́федра). Гл. Шанскі, там жа.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)