Verbum

анлайнавы слоўнік

ка́т

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

	адз.	мн.
Н.	ка́т	ка́ты
Р.	ка́та	ка́таў
Д.	ка́ту	ка́там
В.	ка́та	ка́таў
Т.	ка́там	ка́тамі
М.	ка́це	ка́тах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

кат, ка́та, М ка́це, мн. ка́ты, -аў, м.

1. Асоба, якая прыводзіць у выкананне смяротны прыгавор, учыняе кару, катуе.

2. перан. Жорсткі мучыцель, прыгнятальнік.

|| прым. ка́таўскі, -ая, -ае (да 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

кат м.

1. пала́ч;

2. перен. пала́ч, и́зверг, мучи́тель

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кат^II мор. кат, род. ка́та м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кат^I (палач) уст. кат, род. ка́та м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кат, ката, М каце; мн. каты, ‑аў; м.

Асоба, якая прыводзіць у выкананне смяротны прыгавор, ўчыняе кару, катуе. — Не, няхай вешаюць. Да віселіцы буду ісці з паднятай галавой, і пакуль кат пакіне пятлю на шыю, шмат чаго паспею сказаць людзям, якіх, відаць, прыгоняць глядзець на маю смерць. Шахавец. З’явіліся два здаравенныя каты і сталі каля дзвярэй, спадылба паглядаючы на старога, чакаючы каманды, каб накінуцца на ахвяру. Гурскі. // перан. Жорсткі мучыцель, прыгнятальнік. Над краем шыбеніц, астрогаў Трыумфаваў каронны кат... Купала. Жандарскі палкоўнік, вядомы кат па ўсёй акрузе, быў ужо схоплен і ўкінуты ў пограб. Чарот.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кат м Hénker m -s, -, Schárfrichter m -s, - (выканальнік смяротнага прысуду); Fólterknecht m -(e)s, -e (той, хто катуе); перан Hénker m; Büttel m -s, - (зняважл.)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Кат ’кат’ (ТСБМ, БРС, Касп., Шат. і інш.). Параўн. рус. кат ’тс’, укр. кат. У бел. мове лексема зафіксавана ў помніках XVI ст. (гл. Булыка, Запазыч., 143). Слова вядома ў іншых славянскіх мовах. Параўн. яшчэ польск. kat, чэш. kat ’тс’. Паводле Фасмера, 2, 208 (з некаторымі сумненнямі), слова запазычана праз польск. мову з ням. дыял. (бавар.) kat(e), ням. Gatte ’падручны ката’. Не пераконваюць некаторыя старыя этымалагічныя версіі, якія прапанавалі раней (напр., тлумачэнне слова як вытворнага ад дзеяслова тыпу рус. ка́яться). Гісторыя лексемы патрабуе далейшых этымалагічных даследаванняў. Гл. яшчэ Кюнэ, Poln., 63, які з польск. katować выводзіць бел. катава́ць. Гл. таксама агляд у Шанскага, 2, К, 88.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кат¹

(польск. kat)

1) асоба, якая прыводзіць у выкананне смяротны прыгавор, мучыць на допыце;

2) перан. жорсткі мучыцель, прыгнятальнік.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

кат²

(гал. kat)

1) разнавіднасць судна ў Даніі;

2) снасць для падымання якара на палубу пасля выцягвання яго з вады.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)