Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
карэ́ц, -рца́, мн. -рцы́, -рцо́ў, м.
Драўляны або металічны коўш (у 1 знач.) з ручкай для зачэрпвання вады, квасу і пад.; конаўка.
|| прым.карцо́вы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
карэ́ц, -рца́м. ковш, коре́ц
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
карэ́ц, ‑рца, м.
Драўляная або металічная пасудзіна з ручкай для зачэрпвання вады, квасу і пад.; конаўка. На гэты крук дзед вешаў берасцяны карэц, якім усе пілі ваду з крыніцы.Грамовіч.Вольга карцом мерала малако, налівала ў гладышкі.Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
карэ́цм (конаўка) Karéz m -es, -e (eineArtKrug)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Карэ́ц1 ’коўш, кубак, конаўка’, укр.корець ’мера сыпкіх цел; коўш, кубак’, рус.корец ’коўш, тара з бяросты, мера зерня’, ст.-чэш.kořec ’сасуд для сыпкіх цел’, славац.korec ’мера зерня’, ст.-польск.korzec ’тс’, ’сто літраў’, ст.-слав.корьць ’мера’, балг.коръц ’драўляная пасуда для збору вінаграду’, серб.-харв.ко̀рац ’кадачка’. Слова яўна старажытнае, узыходзіць да прасл.korьcь. Найбольш верагодная этымалогія, як здаецца, зводзіцца да паходжання ад кара. Але словаўтваральны бок выклікае сумненні (Бернекер, 580). Спасылка на gъrnьcь (Трубачоў, Эт. сл., 11. 129) не пераконвае (gъrnьcь — Nomen deminutivum ад gъrnъ, якое само азначае ’сасуд’). Да таго ж існуюць і іншыя значэнні для карэц, якія не ўкладаюцца ў гэту схему (гл. карэц2). Больш пераканаўчым нам здаецца версія аб запазычанні і міграцыі гэтага тэрміна (Махэк₂, 277). Маецца на ўвазе ст.-грэч.κόρος ’мера’, лац.corus ’мера’, магчыма, вандроўны тэрмін. Напрамак запазычання удакладніць цяжка (Параўн. яшчэ Скок, 2, 150).
Карэ́ц2 ’калодка з адтулінай у верхнім камяні жорнаў’ (Сл. паўн.-зах.), рус.карец ’тс’, ст.-рус.корьць ’млынавы коўш, скрынка над жорнамі, адкуль сыплецца зерне’. Апошняе значэнне сведчыць аб сувязі па паходжанню з карэц1 і таксама аб далёкай ад кара́ (гл.) семантыцы. Агульнай семай для ўсіх значэнняў з’яўляецца ’мера’.
Карэ́ц3 ’ручка касы’ (БДА). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
коре́ц(для питья)карэ́ц, -рца́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ко́рчык1, ‑а, м.
Памянш.дакарэц; невялікі карэц. [Максім] кінуўся да вядра, прынёс корчык вады і працягнуў Машы.Мележ.
ко́рчык2, ‑а, м.
Памянш.да корч; невялікі корч. На камінку гарыць корчык.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Пітуне́ц ’конаўка піць ваду’ (гродз., Сцяшк. Сл.). З нітуй і суф. ‑eif4 як у карэц ’жалезная кружка, коўш, выдзяўбаны з дрэва, з ручкай’ (Нас.).