Аміды карбонавых кіслот 1/299

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

карбо́навы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. карбо́навы карбо́навая карбо́навае карбо́навыя
Р. карбо́навага карбо́навай
карбо́навае		 карбо́навага карбо́навых
Д. карбо́наваму карбо́навай карбо́наваму карбо́навым
В. карбо́навы (неадуш.)
карбо́навага (адуш.)		 карбо́навую карбо́навае карбо́навыя (неадуш.)
карбо́навых (адуш.)
Т. карбо́навым карбо́навай
карбо́наваю		 карбо́навым карбо́навымі
М. карбо́навым карбо́навай карбо́навым карбо́навых

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

карбаксі́л

[ад карба- + аксі(ген)]

аднавалентная група атамаў, характэрная для карбонавых кіслот, напр. воцатнай.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

дэкарбаксілава́ць

(ад дэ- + карбаксіл)

адшчапляць двухвокісел вугляроду ад карбаксільнай групы (гл. карбаксіл) карбонавых кіслот.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ГАЛАГЕНАНГІДРЫ́ДЫ,

вытворныя кіслот, у малекулах якіх гідраксільныя OH-групы замешчаны атамамі галагенаў. Напр., хлорысты сульфурыл SO2Cl2 — галагенангідрыд сернай к-ты H2SO4 ці SO2(OH)2; ацэтылхларыд CH3COCl — галагенангідрыд воцатнай к-ты CH3COOH. Галагенангідрыды большасці неарган. к-т, а таксама хлорангідрыды ніжэйшых карбонавых к-т аліфатычнага рада — вадкасці з рэзкім пахам. Выкарыстоўваюць у арган. сінтэзе (звычайна хлорангідрыды) для ацыліравання. Раздражняюць слізістыя абалонкі і скуру. Для галагенангідрыдаў ніжэйшых аліфатычных карбонавых к-т ГДК 0,1—0,3 мг/м³.

т. 4, с. 446

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

дэкарбаксіла́цыя

(ад дэ- + карбаксіл)

хімічная рэакцыя, якая заключаецца ў адшчапленні двухвокіслу вугляроду ад карбаксільнай групы (гл. карбаксіл) карбонавых кіслот.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

АДЫПІ́НАВАЯ КІСЛАТА́,

арганічнае злучэнне з ліку карбонавых кіслот HOOC (CH2)4COOH. Мал. м. 146,14. Бясколерныя крышталі, t пл. 153 °C, узганяюцца, растваральныя ў вадзе і спіртах. Утварае солі — адыпінаты. Атрымліваюць двухстадыйным акісленнем цыклагексану. Выкарыстоўваецца ў вытв-сці нейлону, інсектыцыдаў, змазак, яе эфіры — пластыфікатары.

т. 1, с. 143

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

алкі́дны

[ад алк(аголь) + лац. (ac)id = кіслата]

які адносіцца да рэчываў, што атрымліваюцца шляхам узаемадзеяння карбонавых кіслот з многаатамнымі спіртамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

КУТЫ́Н,

воскападобнае рэчыва, што выдзяляецца клеткамі эпідэрмісу раслін і адкладваецца (разам з воскам) у выглядзе плеўкі-кутыкулы на вонкавай паверхні клетачнай абалонкі. Па хім. будове — сумесь вышэйшых карбонавых оксікіслот і іх эфіраў. Устойлівы да знешніх уздзеянняў ахоўвае расліны ад страты вады і пашкоджання мікраарганізмамі.

т. 9, с. 60

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЛІЦЭРЫ́ДЫ,

складаныя эфіры гліцэрыны і арган. (карбонавых) ці мінер. кіслот. Па колькасці кіслотных астаткаў у малекуле адрозніваюць мона-, ды-, трыгліцэрыды (напр., гліцэрылмонаацэтат CH3OCOCH2—CHOH—CH2OH). Бываюць простыя, утвораныя адной к-той (напр., гліцэрынатрынітрат, або нітрагліцэрына), і змешаныя — рознымі к-тамі. У прыродзе пашыраны гліцэрыды вышэйшых аліфатычных кіслот — асн. састаўная частка тлушчаў, алею. Гл. таксама Ліпіды.

т. 5, с. 299

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)