час, -у, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Бесперапынная і пастаянная змена мінут, гадзін, дзён і пад.
Ішоў ч., і наступіла лета.
Ч. не стаіць на месцы.
2. Прамежак пэўнай працягласці ў паслядоўнай змене гадзін, дзён, гадоў і пад., у які што-н. адбываецца.
Скараціць ч. вучобы.
Вольны ч.
Ч. падрыхтоўкі да спаборніцтваў.
3. Нейкі пэўны момант, у які што-н. адбываецца.
Ч. абеду.
Ч. адпраўлення цягніка.
Вызначыць ч. сходу.
4. Пара года, дня і пад.
Вячэрні ч.
Летні ч.
5. Перыяд, эпоха ў гісторыі або жыцці чалавека, народа, дзяржавы.
Даваенны ч. 3 незапамятных часоў.
6. Зручны момант, спрыяльная пара для чаго-н.
Упусціць ч. уборкі.
Самы ч. пайсці ў адпачынак.
Ч. сеяць.
7. У філасофіі: адна з асноўных аб’ектыўных (разам з прасторай) форм існавання матэрыі.
Паза часам і прасторай няма руху матэрыі.
8. У граматыцы: катэгорыя дзеяслова, якая выражае адносіны дзеяння або стану да моманту гаворкі або да якога-н. іншага моманту.
Цяперашні ч.
Прошлы ч.
Будучы ч.
○ Каменданцкі час — забарона без асобага дазволу з’яўляцца на вуліцах населенага пункта ў пэўны час пры аб’яўленні ваеннага або асаднага становішча.
Мясцовы час — час, які ўстанаўліваецца для пэўнага геаграфічнага пояса, раёна, для пэўнай мясцовасці.
◊
Адзін час — на працягу нейкага часу; некалі, даўней.
Ад часу да часу; час ад часу — калі-нікалі, зрэдку.
Без часу — заўчасна, не пражыўшы адведзены час.
Да часу —
1) часова;
2) раней тэрміну.
З часам — у будучым, некалі.
На скорым часе — неўзабаве, хутка.
На часах — на апошнім месяцы цяжарнасці (пра жанчыну).
Па часе — пасля таго, як ужо што-н. здарылася.
Тым часам — адначасова з гэтым, у той самы момант.
У добры час — пажаданне поспеху, удачы каму-н.
У свой час —
1) некалі, калісьці, раней, у мінулым;
2) своечасова, калі ў чым-н. будзе патрэба, неабходнасць.
У час — своечасова, у патрэбны момант.
Час не чакае — нельга далей адкладваць, трэба спяшацца з выкананнем чаго-н.
Час прабіў — прыйшла, настала пара для чаго-н.
|| прым. ча́савы, -ая, -ае (да 1, 2, 4 і 8 знач.).