Статыстычная механіка зорных сістэм 1/293
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
зо́рны
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
зо́рны |
зо́рная |
зо́рнае |
зо́рныя |
| Р. |
зо́рнага |
зо́рнай
зо́рнае |
зо́рнага |
зо́рных |
| Д. |
зо́рнаму |
зо́рнай |
зо́рнаму |
зо́рным |
| В. |
зо́рны (неадуш.)
зо́рнага (адуш.) |
зо́рную |
зо́рнае |
зо́рныя (неадуш.)
зо́рных (адуш.) |
| Т. |
зо́рным |
зо́рнай
зо́рнаю |
зо́рным |
зо́рнымі |
| М. |
зо́рным |
зо́рнай |
зо́рным |
зо́рных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
зо́рны
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
зо́рны |
зо́рная |
зо́рнае |
зо́рныя |
| Р. |
зо́рнага |
зо́рнай
зо́рнае |
зо́рнага |
зо́рных |
| Д. |
зо́рнаму |
зо́рнай |
зо́рнаму |
зо́рным |
| В. |
зо́рны (неадуш.)
зо́рнага (адуш.) |
зо́рную |
зо́рнае |
зо́рныя (неадуш.)
зо́рных (адуш.) |
| Т. |
зо́рным |
зо́рнай
зо́рнаю |
зо́рным |
зо́рнымі |
| М. |
зо́рным |
зо́рнай |
зо́рным |
зо́рных |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
метагала́ктыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.
Сукупнасць зорных сістэм, часткай якой з’яўляецца наша Галактыка, даступная сучасным астранамічным метадам даследавання.
[Ад грэч. meta — пасля, за і слова галактыка.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
метагала́ктыка
(ад мета- + галактыка)
сукупнасць зорных сістэм, даступная сучасным астранамічным метадам даследавання.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
недаспа́ць, ‑сплю, ‑спіш, ‑спіць; зак.
Паспаць менш, чым трэба; не выспацца. Колькі зорных начэй у дазорах начных недаспалі мы. А. Вольскі. Хутка.. [Міхаль] пачаў ездзіць у Маскву, Ленінград.. А ведама ж — дарога: і недаспіш, і пераспіш. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
метагала́ктыка
(ад гр. meta = пасля, за + galaktikos = малочны)
астр. сукупнасць зорных сістэм, даступная сучасным астранамічным метадам даследавання.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
БЛЯСК,
1) характарыстыка ўласцівасці паверхні, абумоўленая люстраным адбіццём святла. Колькасна вызначаецца суадносінамі паміж інтэнсіўнасцямі святла пры люстраным і дыфузным адбіцці.
2) Бляск нябеснага свяціла — характарыстыка асветленасці, якая ствараецца свяцілам на плоскасці, перпендыкулярнай прамяням, што на яе падаюць (уплыў атмасферы не ўлічваецца). Вымяраецца ў зорных велічынях.
т. 3, с. 199
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕ́РШЭЛЬ
(Herschel),
сям’я англійскіх астраномаў, оптыкаў і механікаў.
Уільям (Фрыдрых Вільгельм; 15.11.1738, г. Гановер, Германія — 25.8.1822), адзін з заснавальнікаў зорнай астраноміі. Чл. Лонданскага каралеўскага т-ва (1781), ганаровы чл. Пецярбургскай АН (1789). У 1757 пераехаў у Англію. Астраномію і матэматыку вывучыў самастойна. З 1774 з дапамогай зробленых ім люстэркавых тэлескопаў вёў сістэматычныя астр. назіранні. Адкрыў планету Уран (1781) і 2 яго спадарожнікі (1787), 2 спадарожнікі Сатурна (1789), больш за 2500 туманнасцей і 806 падвойных зорак. Склаў каталогі падвойных зорак, туманнасцей і зорных скопішчаў. Выявіў рух Сонечнай сістэмы ў напрамку да сузор’я Геркулеса (1783). У канструяванні і вырабе тэлескопаў яму дапамагаў малодшы брат Александэр — таленавіты механік; у назіраннях дапамагала сястра Караліна Лукрэцыя (16.3.1750, г. Гановер, Германія — 9.1.1848). Джон Фрэдэрык Уільям (7.3.1792, г. Слау, каля Лондана — 11.5.1871), сын Уільяма, чл. Лонданскага каралеўскага т-ва, чл. Пецярбургскай АН (1826). Скончыў Кембрыджскі ун-т (1813). Астраноміяй займаўся з 1816 пад кіраўніцтвам бацькі. Правёў сістэматычныя назіранні Паўд. неба (мыс Добрай Надзеі, 1834—38). Адкрыў шэраг новых туманнасцей, зорных скопішчаў і больш за 3000 падвойных зорак; склаў 11 каталогаў падвойных зорак і каталог 5079 туманнасцей і зорных скопішчаў. Зрабіў значны ўклад у развіццё фатаграфіі.
Літ.:
Еремеева А.И. Выдающиеся астрономы мира. М., 1966.
т. 5, с. 203
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ах, выкл.
1. Перадае спалох, нечаканае здзіўленне, неспадзяваную радасць і іншыя пачуцці; тое, што і вой. [Рыгорка:] — Ах, аладачкі якія вашы смачныя! Як вы іх рабілі? Краўчанка. Ах, як хораша жыць, Як хочацца жыць, Як прагне сэрца зорных начэй. Кірэенка. // Перадае здагадку, думку і пад., што прыйшло нечакана; тое, што і а 4 (у 1 знач.). Ах, прыпомніў: бачыў я калісьці На вайне дзяўчынку ў шынялі. Смагаровіч.
2. Перадае пачуццё гора, шкадавання. [Стасік:] — Ах, каб тут была мама! — Хлопчык азірнуўся назад, але мамы няма. Гарбук. // Перадае пачуццё абурэння, гневу. Ах, каб вас ваўкі з’елі — закрычаў дурань на сабак і кінуўся наўцёкі. Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)