застая́цца

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, зваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. застаю́ся застаі́мся
2-я ас. застаі́шся застаіце́ся
3-я ас. застаі́цца застая́цца
Прошлы час
м. застая́ўся застая́ліся
ж. застая́лася
н. застая́лася
Загадны лад
2-я ас. засто́йся засто́йцеся
Дзеепрыслоўе
прош. час застая́ўшыся

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

застая́цца, -таю́ся, -таі́шся, -таі́цца; -таі́мся, -таіце́ся, -тая́цца; -то́йся; зак.

1. Доўга прастаяць без руху.

Коні застаяліся.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Страціць нармальны стан, сапсавацца, доўга знаходзячыся ў нерухомасці.

Вада застаялася.

3. Затрымацца, прастаяўшы доўга на адным месцы.

З. перад карцінай.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Застацца на доўгі час не выкарыстаным (разм.).

Летам асвяжальны напітак у магазіне не застаіцца.

|| незак. засто́йвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

застая́цца сов., в разн. знач. застоя́ться;

конь ~я́ўся — ло́шадь застоя́лась;

вада́ ~я́лася — вода́ застоя́лась;

хло́пец ~я́ўся на ву́ліцы з дзяўчы́най — па́рень застоя́лся на у́лице с де́вушкой

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

застая́цца, ‑стаюся, ‑стаішся, ‑стаіцца; зак.

1. Доўга прастаяць без работы, без руху (часцей пра каня). Коні застаяліся, астылі — іх цяжка было стрымліваць. Кулакоўскі.

2. Спыніўшыся, доўга прастаяць на адным месцы (думаючы, разглядаючы што‑н. і пад.). Застаяцца перад карцінай. □ Як прыйшла я на ток малаціць — У задуменні застаялася. Багдановіч.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.) Доўга стаяць, не перасыхаючы, не сцякаючы (пра ваду). У каляінах застаяліся брудныя лужыны. Новікаў. // Страціць свежасць, сапсавацца, знаходзячыся доўга ў нерухомасці (пра ваду, паветра). У калодзежы многа вады, але яна застаялася, гнілая. Жычка.

4. (1 і 2 ас. не ўжыв.) Разм. Застацца на доўгі час не выкарыстаным. Цікавыя кнігі па паліцах не застаяцца. Летам асвяжальны напітак у магазіне не застаіцца. □ У лясніцтве кут парожн[і] .. Не застаіцца, не згуляе, Паноў к сабе ён прыцягае. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

застая́цца (zu lánge) stéhen bléiben* vi (s);

2. (сапсавацца) sich stáuen; stócken vi

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

застоя́ться сов., в разн. знач. застая́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

засто́йвацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца.

Незак. да застаяцца.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

засто́йвацца несов., в разн. знач. заста́иваться; см. застая́цца

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Рассто́яцца ’распагодзіцца’ (лаг., Жд. 2). Да стаяць (гл.) з семантычным развіццём, абумоўленым наяўнасцю (і значэннем) словаспалучэння стаіць (добрая, -е) пагода/надворʼе. Параўн. рус. пск., смал. расстоя́ться ’тс’. Асноўнае значэнне ў россто́іцца ’спыніцца, застаяцца’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пастудзі́ць, ‑студжу, ‑студзіш, ‑студзіць; зак.

1. што. Зрабіць халодным або халаднейшым. Раздзімаюць [коні] цёплыя храпы, Не даюць застаяцца льду, — Быццам ім захацелася раптам Пастудзіць густую ваду. Барадулін. — Апякуся — дык пастуджу тое месца, — сказаў .. [Пятро] і раптам памкнуўся да яе, расставіўшы рукі, каб абняць. Марціновіч.

2. на каго-што. Разм. Падзьмуць. Звіснуць патроны на грудзі, Вецер на раны пастудзіць. Пушча.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)