зары́ць

дзеяслоў, пераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. зары́ю зары́ем
2-я ас. зары́еш зары́еце
3-я ас. зары́е зары́юць
Прошлы час
м. зары́ў зары́лі
ж. зары́ла
н. зары́ла
Загадны лад
2-я ас. зары́й зары́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час зары́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)

зары́ць, -ы́ю, -ы́еш, -ы́е; -ы́ты; зак., каго-што (разм.).

Закапа́ць у падрыхтаваную яму, упадзіну і пад.

◊

Зарыць носам (зямлю) (разм.) — бегучы, паваліцца тварам на зямлю.

|| незак. зарыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зары́ць сов. (рылом — о животных)

1. зары́ть;

2. (начать рыть) зары́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зары́ць, ‑рыю, ‑рыеш, ‑рые; зак., каго-што.

Разм. Закапаць у падрыхтаваную яму, упадзіну і пад. Ля дарогі магілу капалі І ў ёй камара пахавалі, У сырую зямельку варылі. Багдановіч.

•••

Зарыць носам (зямлю) — паваліўшыся з разгону наперад, моцна ўдарыцца тварам аб зямлю. Мацвей з разгону .. так штурхануў у плечы, што .. [Андрушка] паляцеў потырч і носам варыў. Лобан.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зары́ць гл зарываць

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

*Зары́ць, зоры́ты ’спаліць (на сонцы збожжа)’ (кобр., Жыв. сл.), зоры́тысь ’даспяваць’, ’загараць’ (драг., Клім.). Рус. дыял. зо́рить ’пакідаць на корані для даспявання, даспяваць’. Славен. zoríti ’рабіць спелым’, серб.-харв. зо̀рити ’стаць спелым’. Ц.-слав. зорити ’даць даспець’. Таго ж кораня, што рус. зреть ’спець’ з іншай ступенню чаргавання галоснага: *zьr‑/*zor‑ з і.-е. *gʼer‑ ’спець, старэць, церці’: грэч. γέρων ’стары’, ням. Kerl уст. ’стары чалавек’, да гэтага ж кораня зерне. Старое значэнне захавалася ў зоры́тысь ’даспяваць’, адкуль ’спаліць (тое, што раскладзена на сонцы для даспявання)’. Фасмер, 2, 104–105; Траўтман, 371–372; Покарны, 1, 390–391; БЕР, 1, 656. А. Ф. Жураўлёў (пісьм. паведамл.), указваючы на абрад выстаўлення зерня для даспявання пад свет зорак, дапускае магчымасць сувязі з зорка, зорыць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зарыва́ць¹ гл. зарыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

зары́ты (животным) зары́тый; см. зары́ць 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

zakopać

зак. закапаць, зарыць;

zakopać talent — зарыць талент [у зямлю]

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

zaryć

зак. зарыць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)