зага́д, -у, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.
Афіцыйнае распараджэнне таго, хто надзелены ўладай.
З. па інстытуце.
Ваенны з.
Аддаць з.
|| прым. зага́дны, -ая, -ае.
У загадным парадку (шляхам загаду).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зага́д, -ду м. прика́з; приказа́ние ср.; веле́ние ср.;
◊ па шчупако́вым ~дзе — по щу́чьему веле́нию
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
зага́д, ‑у, М ‑дзе, м.
1. Афіцыйнае распараджэнне органа ўлады, кіраўніка ўстановы, прадпрыемства, арганізацыі і пад. Загад па інстытуту. □ Ленін у шалашы. Хаваецца ад агентаў буржуазіі, ад Керанскага, які выдаў загад арыштаваць Ільіча. Бядуля. Лясніцкі.. спецыяльным загадам стварыў калектыў мастацкай самадзейнасці. Шамякін.
2. Вуснае або пісьмовае распараджэнне вайсковага начальніка, якое з’яўляецца законам для падначаленых. Як толькі павечарэла, Туравец даў загад адыходзіць. Мележ. Тым часам генерал Бялоў даў загад, каб частка людзей.. акружыла горад. Мікуліч. // Афіцыйны дакумент, у якім выкладзена якое‑н. распараджэнне. Загады розныя, паперы Яму ў лясніцтве даручалі, Калі з наказам пасылалі. Колас. Побач — фотаздымкі многіх партызан, малюнкі баявых эпізодаў, фотакопіі розных дакументаў: пасведчанняў, загадаў, лістовак. Шыловіч. // Наогул усякае распараджэнне. Валя ўмомант выканала загад: прыбрала з канапы падручнікі. Васілевіч. Пачуў загад маці: — Маўчы! Бядуля.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зага́д м
1. Beféhl m -s, -e;
службо́вы зага́д díenstliche Verórdnung [Ánordnung], Díenstanweisung f -, -en;
баявы́ зага́д вайск Geféchts befehl m;
выкана́нне зага́ду Beféhlsausführung f -;
падпара́дкавацца зага́ду dem Beféhl náchkommen*;
адмяні́ць зага́д den Beféhl rǘckgängig máchen;
зго́дна з зага́дам laut Beféhl, beféhlsgemäß; gemäß Ánweisung;
адда́ць зага́д éinen Beféhl gében* [ertéilen]; Beféhl m;
выліча́льны зага́д Réchenbefehl m
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Зага́д ’распарадженне’. Рус. дыял. зага́д, кур., арл., смал., калуж., уладз., ’тое, што загадана, задума, намер’, смал., зах. ’распараджэнне, наказ’. Бязафіксны наз. ад дзеяслова загадаць ’мець намер’ > ’даручаць’ > ’наказаць, распараджацца’. Толькі ў бел. літар. мове замацавалася знач. ’афіцыйнае распарадженне’, прычым яно звязана з адпаведным значэннем у дзеяслова, а таму замацаванне, відаць, адбывалася адначасова ў дзеяслове і назоўніку. Яшчэ ў Насовіча зага́ды ’затеи, выдумки’, зага́дываць ’затевать’, ’повелевать, управлять, распоряжаться’, зага́дчык ’затейщик’, ’распорядитель’, зага́дны ’затейливый, загадочный’. Таму верагодна, што замацаванне сучасных значэнняў адбывалася ў асноўным у сав. час.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
загад, каманда, распараджэнне; прадпісанне, дырэктыва, цыркуляр (афіц.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
марш², выкл.
1. Каманда, загад рухацца ў страі.
Шагам м.! 2. Ужыв. як загад выйсці, пайсці куды-н. М. адсюль!
Да дому м.!
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
зага́дны, -ая, -ае.
Які выражае загад.
З. жэст.
○
Загадны лад — у граматыцы: форма дзеяслова, якая выражае загад, просьбу, чыю-н. волю.
|| наз. зага́днасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
распараджэ́нне, -я, н.
1. гл. распарадзіцца.
2. мн. -і, -яў. Загад, пастанова.
Аддаць р.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
катэгары́чны, -ая, -ае.
Безумоўны, рашучы, які не дапускае пярэчанняў.
К. загад.
Катэгарычнае патрабаванне.
Катэгарычная думка.
К. адказ.
|| наз. катэгары́чнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)