жре́бий м.

1. жэ́рабя, -бя ср.;

ки́нуть жре́бий кі́нуць жэ́рабя;

доста́лось по жре́бию даста́лася па жэ́рабю;

2. (судьба, участь) перен., поэт., уст. лёс, род. лёсу м., до́ля, -лі ж.;

жре́бий бро́шен вы́бар зро́блены, рашэ́нне прыня́та.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жребий

Том: 10, старонка: 54.

img/10/10-054_0260_Жребий.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

жэ́рабя ср., прям., перен. жре́бий м.;

ж. кінутажре́бий бро́шен

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Жэ́рабя ’ўмоўны знак пры вызначэнні парадку, чарговасці і да т. п.’ Балг. жрѐбие ’тс’. Параўн. рус. жребий (< ст.-сл.), дыял. же́ребей, же́ребий, укр. же́реб ’тс’, жеребій ’пэўная частка поля’ (Жэлях.), славац. žreb ’жэрабя’, ’латарэйны білет’, славен. žrêb ’жэрабя’, серб.-харв. жре̑б, жри̏јеб, ждре̑б ’тс’, макед. ждре̂б ’тс’. Ст.-слав. жрѣбъ, жрѣбии ’жэрабя’. Ст.-рус. жеребей ’жэрабя, доля, частка; карцечны шрот’. Ст.-прус. girbin ’лік’; параўн. літ. ger̃bti ’шанаваць’ (Параўн. прасл. *čьtǫ ’шаную’ і ’лічу’), ням. kerben ’рабіць зарубкі’, грэч. γράφω ’пішу’. Першапачаткова жэрабя ’кавалак дрэва з зарубкай (надпісам, лікам)’, ці ’адрэзак зямлі’. Бел. форма з суфіксам ‑я (< *‑ę < *‑ent) адлюстроўвае, відаць, невялікі памер гэтага кавалка шляхам аднясення да групы малых істот (і прадметаў). Зыходнае прасл. *žerb‑ < і.-е. *gerbh‑ ’рабіць рысы і г. д.’ Покарны, 1, 392; Фасмер, 47–48; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 297; Скок, 3, 672–673; БЕР, 1, 554; Траўтман, 87; Тапароў, E–H, 242; Хэмп, Этимология, 1981, 37.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вы́пасть сов., в разн. знач. вы́пасці, мног. павыпада́ць;

из кни́ги вы́пало письмо́ з кні́гі вы́пала пісьмо́;

вы́пал снег вы́паў снег;

вы́пало ему́ сча́стье вы́пала яму́ шча́сце;

жре́бий вы́пал ему́ жэ́рабя вы́пала яму́ (на яго́);

вы́пасть на до́лю вы́пасці на до́лю;

вы́пасть из по́ля зре́ния вы́пасці з по́ля зро́ку, вы́пасці з во́ка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

кида́ть несов., в разн. знач. кі́даць;

кида́ть у́голь в то́пки кі́даць ву́галь у то́пкі;

рефле́кторы кида́ли в лицо́ пото́ки я́ркого све́та рэфле́ктары кі́далі ў твар пато́кі я́ркага святла́;

кида́ть су́мку на дива́н кі́даць су́мку на кана́пу;

меня́ кида́ет в жар безл. мяне́ кі́дае ў гара́чку;

кида́ть дете́й без присмо́тра кі́даць дзяце́й без нагля́ду;

кида́ть но́вые подкрепле́ния воен. кі́даць но́выя падмацава́нні;

кида́ть жре́бий кі́даць жэ́рабя;

кида́ть де́ньги на ве́тер кі́даць гро́шы на ве́цер;

кида́ть ка́мешки в (чей) огоро́д кі́даць каме́ньчыкі ў агаро́д (чый);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мета́тьI несов.

1. (бросать) кі́даць;

мета́ть бо́мбы воен. кі́даць бо́мбы;

мета́ть жре́бий кі́даць жэ́рабя;

мета́ть стог кі́даць стог;

2. (производить потомство — о животных) прыво́дзіць; (выделять икру — о рыбах) нерастава́ць; кла́сці (адкла́дваць) ікру́;

свинья́ ме́чет до двена́дцати порося́т свіння́ прыво́дзіць да двана́ццаці парася́т;

3. карт. банкава́ць;

мета́ть гро́мы и мо́лнии сы́паць гро́мы і мала́нкі, сы́паць перуны́;

рвать и мета́ть так разысці́ся (развар’ява́цца);

мета́ть би́сер пе́ред сви́ньями сы́паць бі́сер (пе́рлы) пе́рад сві́ннямі;

что есть в печи́, всё на стол мечи́ погов. што ха́та ма́е, хай усі́м прыма́е.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

лёс I (род. лёсу) м.

1. (стечение обстоятельств) судьба́ ж.; рок;

л. звёў іх зноў — судьба́ свела́ их сно́ва;

2. (условия дальнейшего существования) судьба́ ж.;

ду́маць аб лёсе дзяржа́вы — ду́мать о судьбе́ госуда́рства;

лёсы наро́даў — су́дьбы наро́дов;

3. (положение в жизни) до́ля ж.; судьба́ ж., судьби́на ж., у́часть ж., уде́л; жре́бий; предназначе́ние ср., предопределе́ние ср.;

на во́лю лёсу — на во́лю ро́ка; на произво́л судьбы́;

па во́лі лёсу — во́лею су́деб;

іро́нія лёсу — иро́ния судьбы́;

выпрабо́ўваць л. — искуша́ть судьбу́;

гаспада́р свайго́ лёсу — хозя́ин сво́ей судьбы́;

вы́рашыць л. — (чый) реши́ть судьбу́ (чью);

выбра́ннік лёсу — избра́нник судьбы́

лёс II (род. лёсу) м., геол. лёсс

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

броса́ть несов., в разн. знач. кі́даць;

броса́ть ка́мень кі́даць ка́мень;

броса́ть я́корь кі́даць я́кар;

маши́ну броса́ло во все сто́роны машы́ну кі́дала ва ўсе бакі́;

броса́ть оде́жду кі́даць адзе́нне;

броса́ть друзе́й кі́даць сябро́ў;

броса́ть кури́ть кі́даць куры́ць;

меня́ броса́ло в пот мяне́ кі́дала ў пот;

броса́ть жре́бий кі́даць жэ́рабя;

броса́ть ору́жие кі́даць збро́ю;

броса́ть тень на (кого, что) кі́даць цень на (каго, што);

броса́ть слова́ на ве́тер кі́даць сло́вы на ве́цер;

броса́ть ка́мешки в (чей) огоро́д кі́даць каме́ньчыкі ў (чый) агаро́д;

броса́ть де́ньги на ве́тер кі́даць (пуска́ць) гро́шы на ве́цер;

броса́ть на произво́л судьбы́ кі́даць (пакіда́ць) на во́лю лёсу;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пастьI сов.

1. (упасть) уст. упа́сці; (повалиться) павалі́цца;

2. (подохнуть — о скоте) здо́хнуць, мног. паздыха́ць, падо́хнуць, акале́ць, загі́нуць;

3. (на кого, что) прям., перен. упа́сці; (лечь) ле́гчы; (выпасть на чью-л. долю) вы́пасці, прыпа́сці;

жре́бий пал на меня́ су́джана было́ мне, вы́пала на маю́ до́лю;

4. (прийти в упадок) заняпа́сці, падупа́сці; (снизиться) зні́зіцца; (уменьшиться) зме́ншыцца;

5. (погибнуть) высок. па́сці, загі́нуць;

пасть в бою́ загі́нуць у баі́;

6. (о крепости, осаждённом городе) па́сці; (сдаться) зда́цца;

7. (быть свергнутым) па́сці;

диктату́ра па́ла дыктату́ра па́ла;

8. (в общественном мнении) па́сці;

ни́зко пасть в глаза́х (чьих-л.) канчатко́ва стра́ціць пава́гу;

мора́льно пасть мара́льна па́сці;

пасть на по́ле бра́ни загі́нуць на ра́тным по́лі (на по́лі бо́ю, на по́лі бі́твы);

пасть же́ртвой зрабі́цца (стаць) ахвя́рай;

пасть духом па́сці (заняпа́сці) ду́хам.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)