жо́лудзі

‘масць у картах’

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, множны лік, множналікавы

мн.
Н. жо́лудзі
Р. жо́лудзяў
Д. жо́лудзям
В. жо́лудзі
Т. жо́лудзямі
М. жо́лудзях

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

жо́лудзі, -дзяў ед. нет, карт., разг. тре́фы, кре́сти

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

жалудзёвы карт., прост. тре́фовый, кресто́вый; см. жо́лудзі

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

тре́фы мн., карт. трэ́фы, -фаў, уст. жо́лудзі, -дзяў.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

żołądź

ж.

1. жолуд;

2. карц., разм. хрэсці, жолудзі

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Éichel

f -, -n

1) жо́луд

2) жо́лудзі, хрэ́сці (у картах)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Жо́луд ’плод дуба’, жолудзі, жалу́дка ’картачная масць’ (Нас.). Рус. желудь ’плод дуба’, дыял. с.-урал. ’плод бульбы’, уст. ’картачная масць’, укр. жолудь ’плод дуба’, уст. ’картачная масць’ (Жэлях.), польск. żołądź ’плод дуба’, уст. ’картачная масць’, палаб. zelǫd, в.-луж. žoldz ’тс’, н.-луж. zołz̀, чэш. žalud, славац. žaluď, славен. želod ’тс’, серб.-харв. же̏луд ’плод дуба’, балг. желъд, ’тс’, макед. желадʼ ’плод дуба, картачная масць’. Ст.-слав. желждь. Ст.-рус. желудь ’каштаны, арэхі, жалуды’. Лац. glans, glandis, грэч. βαλανος, арм. kalin, ст.-прус. gile, літ. gile, лат. dzile ’жолуд’. І.‑е. *g​u̯el, g​ula‑ ’тс’ (Покарны, 1, 472–473). Брукнер (665) тлумачыў слав. ‑d‑ як паказчык зборнасці. Грэч. значэнне ’жолуд’ і ’падаль’ указвае на магчымасць сувязі з βαλλω ’кідаю’ і адпаведна тлумачыць семантычны бок паходжання. Іначай Махэк₂, 722: і -е. корань суадносіцца з g​u̯ere ’жэрці’ і трактуецца як ’ежа вяпрукоў’. Фасмер, 2, 45; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 283; БЕР, 1, 533–534; Скок, 3, 675; Фрэнкель, 151; Тапароў, E–H, 234–235. Назва картачнай масці (гл. яшчэ жлудзь) — калька ням. Eichel праз чэш. і далей рус. ці польск. (Чарнышоў, Избр. тр., 2, 448–452).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Kreuz

n -es, -e

1) крыж

das Róte ~ — чырво́ны крыж

etw. übers ~ légen — пакла́сці што-н. крыж-на́крыж

ein ~ schlágen*, das Zéichen des ~es máchen — перажагна́цца

ans ~ schlágen* [nágeln] — раскрыжава́ць, укрыжава́ць

2) анат. паясні́ца

3) карт. жо́лудзі, крэ́сці

4) крыж, ця́жар, му́ка, паку́та

sich in sein ~ schícken — пако́рліва не́сці свой крыж, прыміры́цца з сваі́м лёсам

5) муз. дые́з

◊ ein ~ über etw. (A) máchen — паста́віць крыж на чым-н.; махну́ць руко́ю на што-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)