Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
жа́дны, ‑ая, ‑ае.
Абл. Ніякі, ніводны. Без жаднай перашкоды .. [партызаны] выйшлі на дуброўскае поле.Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жа́дныабл kéin(er), keinerléi
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Жа́дны ’ніякі, ніводны’ (ТСБМ), жо́дны ’тс’ (Багушэвіч). Рус.дыял.смал., кур., варонеж., паўд., свярдл.жа́дный, укр.жо́ден, жо́дний, жа́дний, польск.żadny, чэш.žádný, славац.žiaden, żiadny, в.-луж.žadyn, žane, н.-луж.žeden ’тс’. Ст.-бел.жадный, жаденъ (з 1338 г.) ’ніякі’. Выказваецца думка, што ст.-бел. < польск.Гіст. лекс., 91–95; Булыка, Запазыч., 112; Трубачоў, ВЯ, 1959, 1, 28–33; Махэк₂, 721. Апошні лічыць польск. < чэш. у сувязі з адсутнасцю насавога галоснага. Брукнер (660) ставіў пры ўказанні на ўкр. < польск. пытальнік. Сяткоўскі (Bohemizmy Fonetyczne w języku polskim, II, 1970, 25–27) дапускае магчымасць узаемадзеяння ўнутраных і знешніх фактараў пры замацаванні польск. формы, паколькі насавыя засведчаны ў ст.-польск. і славін. Гл. яшчэ Булахаў, Прым., 3, 73–75. Існуюць дзве этымалагічныя версіі паходжання слова: з кораня *žęd‑ (гл. жада́ць, жадзён) або з выразу *ni‑že‑jedьnъ. Агляд іх даў Трубачоў, які прыводзіць шэраг фактаў і паралелей і абгрунтавана схіляецца да другой, звяртаючы ўвагу на ўкр.жо́ден (пра ўкр. слова гл. Бяўзэнка, Доповіді і повідомл., Ужг. ДУ, 4). Паводле Трубачова, безумоўна, характар польск. запазычання мае форма жа́дны. Літ.žė̃dnas ’жадны’ < бел., польск. (Фрэнкель, 1295).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жадзён, ‑дна, ‑дно; мн. ‑дны; чаму.
Разм. Які церпіць нястачу ў самым неабходным, ахвочы да чаго‑н. У тыя дні былі жадны Скарынцы чэрствай хлеба.Глебка.Вадзе жадна, узлёгшы на сухое зала, Сяліба наша сумавала.Лужанін.
•••
Жадзён на вока — пра зайздроснага, сквапнага чалавека. Працаваў не вельмі ён, І на вока быў жадзён: Сена ўбачыць на гумне, — Хоць вазок падкіньце мне!Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жадзён ’які церпіць нястачу ў самым неабходным’ (ТСБМ), жа́дны ’прагны, скупы’ (Сл. паўн.-зах.). Рус.жа́дный, польск.уст.żądny ’прагны’, чэш.уст.žadný ’жадаючы’, в.-луж.žadny ’прагны; нячасты’, н.-луж.žadny, žedny ’пажадлівы, агідны; нячасты’, балг.жа̀ден, жѐден, макед.жеден, серб.-харв.же́дан, славен.žéjen ’прагны’. Як і жадаць (гл.), да прасл.*žęd‑; прыметнік утвораны з суфіксам *‑ьn‑ ад бессуфіксальнага імя *zędъ. Шанскі, 1, Ж, 273; Шанскі, ЭИРЯ, 3, 67; Пятлёва, Этимология, 1970, 213.