доказа́ть сов.
1. даве́сці, даказа́ць;
2. (донести) разг. даказа́ць, дане́сці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Даказа́ць ’даказаць, давесці’, ’дагаварыць’. З аналагічнымі значэннямі гэты дзеяслоў адзначаецца і ў іншых слав. мовах. Параўн. рус. доказа́ть ’даказаць, давесці’, дыял. доказа́ть ’дагаварыць, паведаміць аб чым-н.; вытлумачыць і г. д.’, укр. доказа́ти ’дагаварыць, папракнуць, абвінаваціць і да т. п.’, чэш. dokázati ’даказаць, пацвердзіць, дабіцца; дагаварыць; выканаць, зрабіць і г. д.’, славац. dokázať ’даказаць, выканаць, зрабіць’, балг. дока́жа ’дагаварыць; даказаць’, макед. докаже ’даказаць; дагаварыць’, серб.-харв. дока́зати ’растлумачыць; данесці, выдаць; пераканаць і г. д.’ Лічыцца прасл. утварэннем: *dokazati (з прэфіксам *do‑ ад дзеяслова *kazati ’даказваць, гаварыць’). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 5, 57–58; Фасмер, 2, 159; Брукнер, 223; Шанскі, 1, Д, Е, Ж, 156.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
оправда́ться
1. (доказать свою правоту) апраўда́цца;
2. (подтвердиться) спра́ўдзіцца;
его́ слова́ оправда́лись на де́ле яго́ сло́вы спра́ўдзіліся.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
уличи́ть сов.
1. (изобличить) вы́крыць; (обвинить) абвінава́ціць, мног. паабвінава́чваць; (поймать) злаві́ць; см. улича́ть 1;
2. (доказать) даве́сці, даказа́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вы́явіць сов.
1. обнару́жить, прояви́ть, вы́явить; показа́ть; вы́казать; вы́разить;
в. та́лент — обнару́жить (прояви́ть, вы́явить) тала́нт;
в. сябе́ зна́ўцам чаго́-не́будзь — прояви́ть (показа́ть) себя́ знатоко́м чего́-л.;
в. любо́ў да каго́-, чаго́-не́будзь — прояви́ть (вы́казать, вы́разить) любо́вь к кому́-, чему́-л.;
2. (доказать неоспоримо) установи́ть; вскрыть; (раскрыть содержание понятия) определи́ть;
в. факт (і́сціну) — установи́ть факт (и́стину);
в. су́тнасць з’я́вы — вскрыть (определи́ть) су́щность явле́ния;
3. (раскрыть недостатки, доказать виновность) обнару́жить, обнажи́ть, вы́явить, вскрыть, откры́ть; изобличи́ть;
4. разг. вы́писать;
в. кватара́нта — вы́писать квартира́нта
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Plus potest negare asinus, quam probare philosophus
Дурань можа больш запярэчыць, чым разумны даказаць.
Глупый может больше возразить, чем умный доказать.
бел. Што дурны папсуе, тое і разумны не паправіць. Дурань вузел завяжа, разумны не развяжа. 3 дурнем спрачацца ‒ усё роўна што пляваць супраць ветру. Разумны ў спрэчцы заўсёды ўступіць дурню.
рус. Умный не всегда развяжет, что глупый завяжет. Один дурак в воду камень бросит, а умных десять не вытащат. Дурак узел завяжет ‒ умный не развяжет. Глупый завяжет, и умный не развяжет.
фр. Un fol émeut ce que quarante sages ne pourraient apaiser (Дурак взволнует так, что сорок мудрецов не смогут успокоить). Un fol fait enrager un sage (Дурак доведёт умного до бешенства).
англ. A fool may throw a stone into a well which a hundred wise men can’t pull out (Дурак бросит камень в колодец, так что сто умных не достанут).
нем. Ein Narr kann mehr fragen als sieben/zehn Weise antworten (Один дурак может больше спрашивать, чем семь/десять мудрых отвечать).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
даказа́ць сов.
1. (договорить) досказа́ть;
2. доказа́ть;
ён ~за́ў пра́вільнасць сваі́х меркава́нняў — он доказа́л пра́вильность свои́х соображе́ний;
3. прост. (сделать донос) донести́;
д. на каго́-не́будзь — донести́ на кого́-л.;
4. разг. (чаще с отрицанием не) сравни́ться с кем-л.; превзойти́; показа́ть;
мая́ жо́нка такі́я пячэ́ пірагі́, што і канды́тар не дака́жа — моя́ жена́ таки́е печёт пироги́, что и конди́тер не сравни́тся (не превзойдёт);
гэ́та дзяўчы́нка така́я сме́лая, што і хло́пец не дака́жа — э́та де́вочка така́я сме́лая, что с ней и мальчи́шка не сравни́тся;
◊ д. сваё — доказа́ть своё
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
удзе́л I, -лу м.
1. уча́стие ср.;
прыня́ць у. у вы́барах — приня́ть уча́стие в вы́борах;
канцэ́рт з ~лам вядо́мых майстро́ў — конце́рт с уча́стием изве́стных мастеро́в;
2. (у чым) прича́стность ж. (к чему);
даве́сці ўдзел у злачы́нстве — доказа́ть прича́стность к преступле́нию;
◊ браць у. — принима́ть уча́стие
удзе́л II м., ист. уде́л;
кня́жацкі ўдзел — кня́жеский уде́л
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
установи́ть сов.
1. (поместить) устанаві́ць; (поставить) паста́віць;
установи́ть маши́ну устанаві́ць машы́ну;
установи́ть в ряд прост. устанаві́ць (паста́віць) у шэ́раг (рад);
2. (узаконить) устанаві́ць; (определить) вы́значыць; (наладить) нала́дзіць;
установи́ть реко́рд устанаві́ць рэко́рд;
установи́ть це́ны устанаві́ць (вы́значыць) цэ́ны;
установи́ть сноше́ния нала́дзіць зно́сіны;
3. (доказать) устанаві́ць; (обнаружить) вы́явіць;
установи́ть и́стину устанаві́ць пра́ўду;
установи́ть за́лежи угля́ вы́явіць пакла́ды ву́галю;
4. (организовать, устроить) устанаві́ць;
установи́ть поря́док (о́чередь) устанаві́ць пара́дак (чаргу́);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
тре́боваться
1. (быть нужным, необходимым) быць патрэ́бным, патрабава́цца;
заво́ду тре́буются рабо́чие заво́ду патрэ́бны (патрабу́юцца) рабо́чыя;
для э́того де́ла тре́бовались больши́е зна́ния для гэ́тай спра́вы патрэ́бны былі́ (патрабава́ліся) вялі́кія ве́ды;
2. безл. (необходимо, нужно) трэ́ба, патрэ́бна;
что и тре́бовалось доказа́ть што і трэ́ба было́ даказа́ць (даве́сці);
на э́то тре́буется мно́го вре́мени на гэ́та трэ́ба (патрэ́бна) шмат ча́су; см. потре́боваться;
3. страд. патрабава́цца; вымага́цца; выкліка́цца; зва́цца; клі́кацца; см. тре́бовать 1, 3.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)