гіжэ́ць
дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне
| Цяперашні час |
|---|
|
адз. |
мн. |
| 1-я ас. |
гіжэ́ю |
гіжэ́ем |
| 2-я ас. |
гіжэ́еш |
гіжэ́еце |
| 3-я ас. |
гіжэ́е |
гіжэ́юць |
| Прошлы час |
|---|
| м. |
гіжэ́ў |
гіжэ́лі |
| ж. |
гіжэ́ла |
| н. |
гіжэ́ла |
| Загадны лад |
|---|
| 2-я ас. |
гіжэ́й |
гіжэ́йце |
| Дзеепрыслоўе |
|---|
| цяп. час |
гіжэ́ючы |
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Ґніжэ́ць, ґніжджэ́ць, ґвіжэ́ць ’кішэць; звінець, гудзець; гаманіць, крычаць’ (Сл. паўн.-зах.). Паводле Сл. паўн.-зах., з літ. gnižė́ti ’кішэць’. Відавочна, не сюды ґіжэ́ць ’тс’ (гл. пад ґіжа́ць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гіжа́ць ’быць надта ўзбуджаным’ (Сцяшк.). Гэты дзеяслоў звязаны з назвай насякомага гіж (гл.). Такая сувязь зразумелая і звычайная. Параўн. у польск. мове giez ’авадзень’, gzić się ’скакаць, бегаць, сваволіць і да т. п.’ (гл. гэта слова ў Слаўскага, I, 387). Сюды ж і гіжува́ць ’бегаць ад укусаў сляпнёў, аваднёў і мух’ (Бяльк.).
Ґіжа́ць ’кішэць’ (Сцяц.), ґіжэ́ць ’кішэць, звінець, гудзець, гаманіць, крычаць’ (Сл. паўн.-зах.). Здаецца, гэтыя словы ўзніклі азванчэннем зычных з кішэць (гл.). Паводле Трубачова (Эт. сл., 7, 224), бел. дыял. гіжа́ць з’яўляцца ітэратывам-дуратывам на ‑jati ад дзеяслова *gъziti (з падаўжэннем ъ > у).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)