гару́чы
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
гару́чы |
гару́чая |
гару́чае |
гару́чыя |
| Р. |
гару́чага |
гару́чай
гару́чае |
гару́чага |
гару́чых |
| Д. |
гару́чаму |
гару́чай |
гару́чаму |
гару́чым |
| В. |
гару́чы (неадуш.)
гару́чага (адуш.) |
гару́чую |
гару́чае |
гару́чыя (неадуш.)
гару́чых (адуш.) |
| Т. |
гару́чым |
гару́чай
гару́чаю |
гару́чым |
гару́чымі |
| М. |
гару́чым |
гару́чай |
гару́чым |
гару́чых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
гару́чы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
гару́чы |
гару́чая |
гару́чае |
гару́чыя |
| Р. |
гару́чага |
гару́чай
гару́чае |
гару́чага |
гару́чых |
| Д. |
гару́чаму |
гару́чай |
гару́чаму |
гару́чым |
| В. |
гару́чы (неадуш.)
гару́чага (адуш.) |
гару́чую |
гару́чае |
гару́чыя (неадуш.)
гару́чых (адуш.) |
| Т. |
гару́чым |
гару́чай
гару́чаю |
гару́чым |
гару́чымі |
| М. |
гару́чым |
гару́чай |
гару́чым |
гару́чых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023)
ГАРУ́ЧЫЯ СЛА́НЦЫ,
карысны выкапень, асадкавыя карбанатна-гліністыя, крамяністыя або гліністыя горныя пароды, якія маюць гаручыя ўласцівасці. Маюць 10—50% па масе арган. рэчыва (керагену), да 7—10% вадароду, 30—80% лятучых кампанентаў, бітумы. Гараць куродымным полымем са спецыфічным бітумінозным пахам. Колер карычневы, карычнева-жоўты, шэры, аліўкава-шэры. Асн. мінер. кампаненты гаручых сланцаў — кварц, кальцыт, гліністыя мінералы, таксама палявыя шпаты, пірыт і інш. Пры сухой перагонцы гаручыя сланцы атрымліваюць смалу (сланцавае масла) — крыніцу хім. прадуктаў, гаручыя газы і падсмольныя воды. Выхад смол 5—50%. Макс. цеплата згарання 14,6—16,7 МДж/кг. Выкарыстоўваюцца як паліва, для вытв-сці быт. газу, у хім. прам-сці (сінт. дубільнікі, клей, лакі, масцікі і інш.). Агульныя патэнцыяльныя рэсурсы гаручых сланцаў у свеце ацэнены ў 450 трлн. т. На Беларусі вядомы ў адкладах верхняга дэвону Прыпяцкага прагіну, дзе ўтвараюць сланцавы басейн пл. каля 20 тыс. км² з прагнознымі рэсурсамі 8 млрд. т. Глыбіня залягання 50—600 м, магутнасць пласта 0,5—3 м. У межах басейна папярэдне разведана шахтавае поле Тураўскага радовішча. Гэтыя гаручыя сланцы патрабуюць пры выкарыстанні папярэдняй тэрмічнай перапрацоўкі, у выніку якой можна атрымаць вадкае і газападобнае паліва.
У.Я.Бардон.
т. 5, с. 73
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГА́ЗЫ ПРЫРО́ДНЫЯ ГАРУ́ЧЫЯ,
прыродныя сумесі вуглевадародаў метанавага рада (метан, этан, прапан і інш.), якія запаўняюць поры і пустоты горных парод, рассеяны ў глебе, раствораны ў нафце і пластавых водах. Падзяляюць на ўласна прыродныя газы, што залягаюць у пластах, якія не ўтрымліваюць нафты (маюць 93—98% метану); газы нафтавыя спадарожныя, газы газакандэнсатных радовішчаў, цвёрдыя газавыя гідраты (газагідратныя паклады).
Па колькасці цяжкіх вуглевадародаў (ад прапану і вышэй) прыродныя газы адносяць да т.зв. сухіх ці бедных газаў (менш за 50 г/м³), астатнія газы прыродныя гаручыя — да газаў сярэдняй тлустасці (50—150 г/м³) і тлустых (больш за 150 г/м³). Газы прыродныя гаручыя маюць таксама азот, вуглякіслы газ, серавадарод, некаторыя рэдкія газы (напр., гелій, аргон) і вадзяную пару. Выкарыстоўваюць як паліва (цеплата згарання 34,3 МДж/м³) і сыравіну ў вытв-сці аміяку, ацэтылену, вадароду, метанолу і інш. хім. рэчываў.
т. 4, с. 434
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
сла́нец, -нцу, мн. -нцы, -нцаў, м.
Горная парода, якая мае слаістую будову і можа расслойвацца на тонкія пласціны, слаі.
Гаручыя сланцы.
Гліністы с.
|| прым. сла́нцавы, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
сапрапелі́ты, ‑аў; адз. сапрапеліт, ‑у, М ‑ліце, м.
Спец. Выкапнёвыя гаручыя рэчывы, якія ўтварыліся з сапрапелю.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
каўстабіялі́ты
(ад гр. kaustos = гаручы + біяліты)
гаручыя выкапнёвыя горныя пароды арганічнага паходжання (вугаль, гаручыя сланцы, нафта, торф).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
бляша́ны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да бляхі; зроблены з бляхі. Вецер ўрываўся ў бляшаны комін печкі, выдзьмухваў з яе попел, гаручыя іскры. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
scalding [ˈskɔ:ldɪŋ] adj., adv.: scalding tears гару́чыя слёзы;
scalding sun пяку́чае со́нца;
It’s scalding hot. Нязносна горача.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
сла́нец 1, ‑нцу, м.
Горная парода, якая мае слаістую будову, можа расслойвацца. Гліністы сланец. Гаручыя сланцы.
•••
Бітумінозныя сланцы — мінеральныя пароды, насычаныя бітумінознымі рэчывамі.
сла́нец 2, ‑нцу, м.
1. Лён або каноплі, што сцелюць для апрацоўкі.
2. Тое, што і сланік.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)