гарну́ць, гарну́, го́рнеш, го́рне; гарні́; незак., каго-што.

1. Выцягваць, выграбаць што-н. дробнае, збіраючы ў адно месца.

Г. бульбу з печы.

2. перан. Набываць надта многа чаго-н. для сябе; прагна хапаць.

Ён горне да сябе ўсё.

3. Пяшчотна прыхіляць, туліць да сябе.

Маці гарнула сына да грудзей.

Ведаю, куды ты горнеш (перан.: схіляеш думку, справу).

4. Прыцягваць, прывабліваць (разм.).

Тэатр гарнуў і вабіў моладзь.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гарну́ць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. гарну́ го́рнем
2-я ас. го́рнеш го́рнеце
3-я ас. го́рне го́рнуць
Прошлы час
м. гарну́ў гарну́лі
ж. гарну́ла
н. гарну́ла
Загадны лад
2-я ас. гарні́ гарні́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час го́рнучы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

гарну́ць несов.

1. выгреба́ть;

г. бу́льбу з пе́чы — выгреба́ть карто́фель из пе́чи;

2. грести́; (в одно место — ещё) сгреба́ть;

г. пясо́к у я́му — грести́ песо́к в я́му;

г. лі́сце ў ку́чу — сгреба́ть ли́стья в ку́чу;

3. перен. грести́, загреба́ть;

ён усё го́рне да сябе́ — он всё гребёт к себе́;

4. разг. привлека́ть, влечь;

яго́ ~ну́ла наву́ка — его́ влекла́ (привлека́ла) нау́ка;

5. прижима́ть;

г. да сэ́рца — прижима́ть к се́рдцу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гарну́ць, гарну, горнеш, горне; незак., каго-што.

1. Выграбаць, выцягваць дробныя прадметы адкуль‑н. Гарнуць вуглі з печы. □ Гарні, гарні бульбу з печы У торбачку — ды на плечы. З нар. песні.

2. Збіраць у адно месца. Прыйшла восень, за работу, Атрымай на працадні, Што зароблена — па праву На вазы сабе гарні. Русак. // перан. Набываць вельмі многа чаго‑н.; з прагнасцю хапаць, заграбаць. Сабяга да сябе гарнуў усё: і што ляжыць дрэнна і што слаба на месцы трымаецца... Шахавец.

3. Прыхіляць, туліць да сябе. Гарнуць да сэрца. // перан. Схіляць, скіроўваць (думку, справу і пад.). — Ведаю, куды ты горнеш, — абапёршыся на локаць, злосна зашаптала старая. — Відаць, той ламачыны, што аднекуль прывалок, не знайшоў у гумне? Гурскі. Толік Скуратовіч гарнуў сваё: — Нам трэба падацца бліжэй да дарогі. Чорны.

4. Разм. Прыцягваць, прывабліваць сабой каго‑н. Навука гарнула Сцёпку і давалася яму лёгка. Колас. // безас. Хіліць, цягнуць да чаго‑н. Яго гарнула да кніжак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гарну́ць

1. (выграбаць) heráuskratzen vt, heráusscharren vt; zusámmenscharren vt (у адно месца);

2. (туліць да сябе) drücken vt;

◊

гарну́ць да сэ́рца ans Herz drücken

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Гарну́ць ’грэбці, веславаць; прытульваць, прыцягваць’ (БРС, Шат.), ’мець прыхільнасць’, ’грэбці, веславаць’ (Нас.), ’грэбці, заграбаць што-н.’ (Касп., Сцяшк., Бяльк., Сл. паўн.-зах.). Адносіцца да вялікай групы прасл. дзеясловаў *gъrtati: *gъrtnǫti (бел. гарта́ць — гарну́ць) з вельмі разгалінаванай семантыкай. Агляд значэнняў у паасобных слав. мовах гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 214–215. Параўн. гарта́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

тулі́ць, тулю́, ту́ліш, ту́ліць; незак., каго-што.

1. Гарнуць да сябе з ласкай, пяшчотай.

Маці туліла дзяўчынку да грудзей.

2. перан. Быць прытулкам для каго-, чаго-н.

Лес туліў партызан.

Густы зараснік туліў старую хатку.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Гарта́ць. Гл. гарну́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Пры́горніца ’загнетак’ (ПСл). Да прыгарну́ць ’прысыпаць’, гл. гарну́ць, гарта́ць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Абгарня́ць ’загарнуць’ (Яруш.), обгорнять ’акружаць, абдымаць, апранаць’ (Булг.), абгорнути ’акружыць’ (Нас. гіст.). Гл. гарнуць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)