вярхо́вы, -ая, -ае.
Размешчаны ў верхнім цячэнні ракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вярхо́вы
прыметнік, адносны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
вярхо́вы |
вярхо́вая |
вярхо́вае |
вярхо́выя |
| Р. |
вярхо́вага |
вярхо́вай
вярхо́вае |
вярхо́вага |
вярхо́вых |
| Д. |
вярхо́ваму |
вярхо́вай |
вярхо́ваму |
вярхо́вым |
| В. |
вярхо́вы (неадуш.)
вярхо́вага (адуш.) |
вярхо́вую |
вярхо́вае |
вярхо́выя (неадуш.)
вярхо́вых (адуш.) |
| Т. |
вярхо́вым |
вярхо́вай
вярхо́ваю |
вярхо́вым |
вярхо́вымі |
| М. |
вярхо́вым |
вярхо́вай |
вярхо́вым |
вярхо́вых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вярхо́вы в разн. знач. верхово́й, верхо́вый
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
вярхо́вы, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да вярхоўя ракі; размешчаны ў верхнім цячэнні ракі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Вярхо́вы ’размешчаны вышэй па цячэнню ракі’ (БРС), укр. верхови́й ’тс’, рус. верхово́й ’які знаходзіцца вышэй па рацэ; параўн. таксама верховье ’мясцовасць, якая ляжыць бліжэй да вяршыні ракі’, верховщик, верховец, верхота, верховщина ’жыхары, якія жывуць у верхнім цячэнні ракі’. Да верх (гл.). Утворана пры дапамозе суф. ‑ов‑ы (< прасл. vьrx‑ov‑ъ ’верхні’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярховы тып тарфянікаў 10/240
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
верхово́йII в разн. знач. верхавы́, вярхо́вы;
верхово́й ве́тер верхавы́ (вярхо́вы) ве́цер;
верховы́е зла́ки верхавы́я (вярхо́выя) зла́кі;
верховы́е пласты́ верхавы́я (вярхо́выя) пласты́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вярхоўка 1 ’вяршаліна (маладняку)’ (КТС), укр. верхівка ’вяршыня расліны’, рус. урал. верхо́вка ’вяршыня дрэва’. Утворана ад вярховы і суф. ‑к‑a. Да верх (гл.).
Вярхо́ўка 2 ’верхаводка, Leucaspius delineatus’ (Інстр. II, Нік.; Очерки; Жук., 214), рус. верховка: наўг., цвяр., басейн р. Волгі ’дробная рыба, якая плавае ў верхніх слаях вады, верхаводка’, польск. wierzchówka ’гатунак плоткі’. Паўн.-слав. інавацыя ўтвораная ад вярховы (vьrx‑ov‑ъ) і суф. ‑к‑a. Да верх (гл.).
Вярхо́ўка 3 ’вецер (на Азоўскім моры)’ (КТС). Запазычана з рус. мовы (пры перакладзе твораў К. Паўстоўскага).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярхо́вушка ’від лінейкі, экіпаж’ (Касп.). Да вярховы < верх (гл.); параўн. ст.-рус. верховой, верховый ’які прызначаецца для язды вярхом’. Суфікс ‑(ов)ушк‑а мае размоўнае адценне. Такое ж адценне экспрэсіўнасці заключаецца ў драг. лёхкову́шка ’легкавая машына’, гродз. легкаву́шка ’тс’ (Сцяш.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вярхо́віца ’верх галавы, сярэдзіна верхняй часткі галавы, дзе бывае лысіна’ (навагр., стаўб., З нар. сл.); ’лоб’ (стаўб., КЭС), верхо́віца ’цемя’ (петрык., Шатал.) узнікла ў выніку субстантывацыі прыметніка *вярховы ’верхні’ (< vьrx‑ovъ‑) пры дапамозе суф. ‑іц‑а (< ic‑a). Да верх (гл.). Параўн. ст.-рус. верхъ ’цемя, макаўка’ (з XVI ст.), верховица ’цемя, макаўка, верхняя частка галавы’ (з XVII ст.), рус. вяц., горк. верховка ’цемя галавы раскольніка, якое выстрыгалася, паводле звычаяў веры, як у ксяндза’, літ. viršū́nė ’вяршок, макаўка, вершаліна’, viršùgalvis, galvóvtršis ’цемя, макаўка’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)