Вязы́ ’ашыек’ (Шатал.). Рус. дыял. вя́зы, укр. вʼя́зи, чэш. vaz, славац. väzy. Відаць, утварэнне ад *vęzati ’вязаць’ (*’тое, што звязвае галаву з тулавам’). Параўн. Фасмер, 1, 374.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вя́з
‘дрэва’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
вя́з |
вя́зы |
| Р. |
вя́за |
вя́заў |
| Д. |
вя́зу |
вя́зам |
| В. |
вя́з |
вя́зы |
| Т. |
вя́зам |
вя́замі |
| М. |
вя́зе |
вя́зах |
Крыніцы:
krapivabr2012,
nazounik2008,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вя́з
‘перакладзіна ў санях’
назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, мужчынскі род, 1 скланенне
|
адз. |
мн. |
| Н. |
вя́з |
вязы́ |
| Р. |
вя́за |
вязо́ў |
| Д. |
вя́зу |
вяза́м |
| В. |
вя́з |
вязы́ |
| Т. |
вя́зам |
вяза́мі |
| М. |
вя́зе |
вяза́х |
Крыніцы:
krapivabr2012,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
вяз, -а і (пра драўніну і зб.) -у, м.
1. мн. вя́зы, -аў. Вялікае лісцевае дрэва сямейства вязавых з моцнай драўнінай.
2. -а, мн. вязы́, -о́ў. Драўляная перакладзіна ў санях.
|| прым. вя́завы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
вя́ззе, ‑я, н., зб.
Вязы (гл. вяз у 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вяз, ‑а і ‑у, м.
1. ‑а; мн. вязы, ‑аў. Лісцевае дрэва сямейства вязавых (ільмовых). / ‑у, у знач. зб. Пасадка вязу.
2. ‑у; толькі адз. Драўніна гэтага дрэва.
3. ‑а; мн. вязы, ‑оў. Драўляная перакладзіна ў санях, зробленая з вязу, дубу і інш. У .. [дзедавай] зямлянцы стаяла печ — парыльня, у якой гнуў ён кляновыя палазы, вязы-папярэчыны. Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
вы́сіцца, ‑сіцца; незак.
Уздымацца над навакольнымі прадметамі. У цэнтры паляны высіўся двухпавярховы драўляны дом з невялікім садам, агародам і гаспадарчымі прыбудовамі. В. Вольскі. Шпіталь быў недалёка, у невялічкім парку, дзе ціха высіліся стагоднія ліпы і вязы. Мележ.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
хрусь і хрусь-хру́сь, выкл.
1. Ужываецца гукапераймальна для абазначэння сухога трэску, хрусту. Снег рыпеў пад нагамі: хрусь, хрусь! — быццам хтосьці цукар грызе. Хомчанка.
2. у знач. вык. Разм. Ужываецца паводле знач. дзеясл. хрустаць, хрусцець — хруснуць. З раніцы.. [Сафрона] насцігла няўдача: напароўся санямі на пень, і два пярэднія вязы — хрусь напалам. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
распа́рыць, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго-што.
1. Апрацаваць парай, варам для ачысткі, размякчэння і пад. Распарыць зерне. □ [Валодзя] выразаў кавалак дубовай кары і распарыў яго. Федасеенка. З грабу высек палазы Ды загнуў, як рожкі, Ды распарыў ён вязы, Выгабляваў дошкі. Бялевіч.
2. Моцна прагрэць, мыючы ў лазні з парай. Распарыць цела. // Разм. Разагрэць да поту; разгарачыць. Чарка гэта была не першая.. Капейка, відаць, і сам палічыў, што ўжо даволі распарыў мужыка. Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пла́шка ’палавіна качана квашанай капусты’ (Сцяшк. Сл.), ’палова качана капусты’ (зах.- і паўн.-зах., калінк., ЛА, 4); ’нешырокая паласа поля’ (стол., Нар. лекс.), ’доўгая палоска на посцілцы, вытканая ўзорам у віленку: шыракаватыя рады, вытканыя пражай рознага колеру’ (брагін., Нар. лекс.); ’палавіна цурбана, расколатага напалам’ (Касп., Бяльк.), ’бервяно, расколатае па даўжыні на 2–3 палены’ (ашм., Стан.), ’вязы ў санях’ (гродз., ЛА, 2), пла́шкі ’ставы, сам ткацкі станок’ (брагін., ЛА, 4), гродз. пла́шка ’бервяно ў зрубе калодзежа’ (Цых.), ’шырокі кавалак (сала, поля і інш.)’, ’расколатае палена’ (ТС). Да пла́ха 1, пла́ха 3 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)