«Выбраная рада» 1/93

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

ВЫ́БРАНАЯ РА́ДА,

неафіцыйны ўрад у Расіі ў канцы 1540-х — 50-я г. Складаўся з асоб, прыбліжаных да цара Івана IV Васілевіча Грознага. Кіруючае становішча ў выбранай радзе займалі А.Ф.Адашаў, прыдворны святар Сільвестр, мітрапаліт Макарый, думны дзяк І.М.Віскаваты, князь А.М.Курбскі і інш. У час праўлення выбранай рады праведзены важнейшыя рэформы (выдадзены Судзебнік 1550, створаны прыказы, стралецкае войска і інш.), далучаны Казанскае і Астраханскае ханствы, вялася барацьба за Прыбалтыку. Сур’ёзныя змены ў знешняй і ўнутр. палітыцы Івана IV прывялі да падзення выбранай рады.

Літ.:

Зимин А.А., Хорошкевич А.Л. Россия времени Ивана Грозного. М., 1982.

т. 4, с. 300

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

вы́браны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. вы́браны вы́браная вы́бранае вы́браныя
Р. вы́бранага вы́бранай
вы́бранае		 вы́бранага вы́браных
Д. вы́бранаму вы́бранай вы́бранаму вы́браным
В. вы́браны (неадуш.)
вы́бранага (адуш.)		 вы́браную вы́бранае вы́браныя (неадуш.)
вы́браных (адуш.)
Т. вы́браным вы́бранай
вы́бранаю		 вы́браным вы́бранымі
М. вы́браным вы́бранай вы́браным вы́браных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вы́браны

дзеепрыметнік, залежны стан, прошлы час, закончанае трыванне

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. вы́браны вы́браная вы́бранае вы́браныя
Р. вы́бранага вы́бранай
вы́бранае		 вы́бранага вы́браных
Д. вы́бранаму вы́бранай вы́бранаму вы́браным
В. вы́браны (неадуш.)
вы́бранага (адуш.)		 вы́браную вы́бранае вы́браныя (неадуш.)
вы́браных (адуш.)
Т. вы́браным вы́бранай
вы́бранаю		 вы́браным вы́бранымі
М. вы́браным вы́бранай вы́браным вы́браных

Кароткая форма: вы́брана.

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Кісля́ціна ’шэрсць, выбраная з вырабленай скуры’ (Нас.). Параўн. кислятина ’тс’ (Дабр.). Гл. кіслы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дэпута́т

(лац. deputatus = пасланы)

асоба, выбраная членам прадстаўнічага органа ўлады.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

хадо́к, хадака́, мн. хадакі́, хадако́ў, м.

1. Той, хто ходзіць пехатой.

У каго сілы хапае, той і х. добры.

2. Выбраная асоба, якая пасылаецца куды-н. з хадайніцтвам, даручэннем.

Сялянскія хадакі.

◊

Не хадок хто куды (разм.) — пра таго, хто больш не можа ці не хоча хадзіць куды-н.

Я туды больш не хадок.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

дэпута́т, ‑а, М ‑таце, м.

1. Выбарны прадстаўнік, член выбарнай дзяржаўнай установы. Дэпутат Вярхоўнага Савета. Дэпутат сельсавета.

2. Выбраная або прызначаная асоба, упаўнаважаная выконваць якое‑н. даручэнне. Сцяпана выбралі дэпутатам і адправілі яго да настаўніка. Колас.

[Лац. deputatus.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ма́церын, ‑а.

Разм. Які мае адносіны да маці, належыць маці. Любуючыся паводкаю, Рыгор успамінаў мацерыны байкі. Гартны. На лаўцы перад .. [шафаю] ляжала ўся выбраная з яе адзежа: бацькаўская святочная, кароткая, да калень, футэрка на заячых [ш]курках, мацерына паліто на ваце. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Бажо́на ’ханжа’ (Гарэц., Др.-Падб.). Параўн. рус. дыял. бажё́на ’наравістая; дарагая; ханжа’. Вытворнае ад бажа́ць ’жадаць’ (гл.), рус. бажа́ть, божи́ть і г. д., укр. бажа́ти ’тс’. Бажо́на — значыць ’выбраная, адзначаная богам’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)