людзі вольныя

т. 9, с. 402

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ВО́ЛЬНЫЯ ХЛЕБАРО́БЫ,

свабодныя хлебаробы, былыя прыватнаўласніцкія сяляне ў Расіі, вызваленыя ад прыгоннай залежнасці паводле ўказа цара Аляксандра І ад 20.2.1803. Памешчыкам дазвалялася адпускаць прыгонных паасобку або цэлымі вёскамі з абавязковым надзяленнем іх зямлёй за выкуп ці за выкананне павіннасцей. Калі абавязацельствы парушаліся, сялян вярталі назад. Паводле 9-й рэвізіі (1851) у вольныя хлебаробы пераведзены 137 034 душы мужчынскага полу (1 % прыгонных) з надзелам 6,9 дзес. на рэвізскую душу, да сярэдзіны 19 ст. — 151 тыс. На Беларусі вядомы толькі адзіны выпадак выкарыстання ўказа: у 1819 дзяржава выкупіла ў памешчыка 57 рэвізскіх душ з в. Жарцы Полацкага пав., «зважаючы на выдатныя паслугі, зробленыя імі ў вайне 1812 года». Да вольных хлебаробаў часта адносілі ўсіх сялян, якія сталі ўласнікамі зямлі, таму паводле 8-й рэвізіі (1834) іх налічвалася ў Віцебскай губ. 305, у Магілёўскай — 364 душы мужчынскага полу. У 1848 вольныя хлебаробы ўключаны ў склад дзяржаўных сялян на ўласных землях.

т. 4, с. 268

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

во́льная

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
ж. -
Н. во́льная во́льныя
Р. во́льнай во́льных
Д. во́льнай во́льным
В. во́льную во́льныя
Т. во́льнай
во́льнаю		 во́льнымі
М. во́льнай во́льных

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

во́льны

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. во́льны во́льная во́льнае во́льныя
Р. во́льнага во́льнай
во́льнае		 во́льнага во́льных
Д. во́льнаму во́льнай во́льнаму во́льным
В. во́льны (неадуш.)
во́льнага (адуш.)		 во́льную во́льнае во́льныя (неадуш.)
во́льных (адуш.)
Т. во́льным во́льнай
во́льнаю		 во́льным во́льнымі
М. во́льным во́льнай во́льным во́льных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

погуля́нки мн., обл. во́льныя дні;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

надзе́м’е, ‑я, н.

Прастора, якая знаходзіцца над зямлёю. У прасторах надзем’я замільгалі вольныя птушкі. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

unoccupied [ˌʌnˈɒkjupaɪd] adj.

1. незаня́ты, вака́нтны, пусты́ (месца, пасада)

2. во́льны, свабо́дны;

unoccupied moments во́льныя хвілі́ны

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Fréiübung

f -, -en спарт. во́льныя практыкава́нні (гімнастыка)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

забуртава́ць, ‑тую, ‑туеш, ‑туе; зак., што.

Закласці, ссыпаць агародніну ў бурты. З бульбянішчаў калгаснікі паспешліва звозяць накапаную бульбу ў вольныя павеці, каб падсушыць яе і забуртаваць потым паблізу сядзібы. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АКРЫ́ТЫ,

вольныя сяляне-воіны ва ўсх. раёнах Візантыі. У 14 ст. абаранялі межы дзяржавы ад арабаў і туркаў-сельджукаў.

т. 1, с. 202

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)