волей
Том: 4, старонка: 134.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Во́лей ’лепш’ (Нас.; Шн., 1, 431). Гл. валей.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
во́лей-нево́лей нареч. хо́чаш не хо́чаш, во́ляй-няво́ляй.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
во́ляй-няво́ляй нареч. во́лей-нево́лей
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Вале́й ’пажаданы’ (Яруш.); ’лепей’ (КЭС, Гарэц., Шн.). Узыходзіць да польск. woleć ’аддаваць перавагу, жадаць, хацець’, але семантычна з’яўляецца ўласнабеларускім утварэннем, на што ўказвае Брукнер (630), адзначаючы, што слова сустракаецца ў пісьменнікаў з Беларусі (Ходзька, Сыракомля). Параўн., аднак, рус. вале́й, воле́й ’лепей’. Укр. воліти, волити ’жадаць, хацець’, волісь, воліся ’лепей, пажаданей’. Магчыма, таксама, што валей непасрэдна ад воля, як рус. параўнальная ступень воре́й па якаснаму значэнню назоўніка вор. Словаўтваральная і семантычная паралель: рус. охотней (< *охотный) < хотеть.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нево́лей нареч. няво́ляй; (против воли) су́праць во́лі; (по принуждению) па няво́лі, па прыму́се; (путём принуждения) сі́лай, сі́лаю, прыму́сам, прымусо́ва;
во́лей-нево́лей хо́чаш не хо́чаш, во́ляй-няво́ляй.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Cujus regio, ejus lingua
Чыя краіна, таго і мова.
Чья страна, того и язык.
бел. Сярод варон жыўшы ‒ варонай і каркай.
рус. В какой народ попадёшь, такую шапку наденешь. Чьё кушаю, того и слушаю. С воронами летать ‒ по-вороньи каркать. В каком народе живёшь, того и обычая держись. Где жить, тем богам и молиться.
фр. Celui louer devons de qui le pain mangeons (Должны хвалить того, чей хлеб едим).
англ. To lump it (Волей-неволей мириться с чем-либо).
нем. Mit den Wölfen muß man heulen (С волками нужно выть).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
хаце́ць несов. хоте́ть; жела́ть;
◊ як хо́чаце (хо́чаш) — как хоти́те (хо́чешь); как вам (тебе́) уго́дно;
хо́чаш не хо́чаш — хо́чешь не хо́чешь; во́лей-нево́лей;
еш — не хачу́ — ешь — не хочу́;
не х. ве́даць — не хоте́ть знать;
чаго́ ле́вая нага́ хо́ча — чего́ ле́вая нога́ хо́чет;
ко́лькі хо́чаш; ко́лькі душа́ хо́ча — ско́лько душе́ уго́дно;
чаго́ б хаце́ў слеп, каб ба́чыў свет — погов. е́сли бы да кабы́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)