Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
бі́ржаж. би́ржа;
○ б. пра́цы — би́ржа труда́;
◊ чо́рная б. — чёрная би́ржа;
гуля́ць на ~жы — игра́ть на би́рже
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
бі́ржа, ‑ы, ж.
1. У капіталістычных краінах — установа для заключэння фінансавых і гандлёвых здзелак на каштоўныя паперы і тавары. Валютная біржа. Таварная біржа.// Будынак, у якім знаходзіцца гэта ўстанова.
2.Уст. Вулічная стаянка рамізнікаў. — Там ёсць Шпулькевіч, што раміаніцкую біржу як бы трымаў.Чорны.
•••
Біржа працы — пасрэдніцкая ўстанова па найму рабочай сілы.
Чорная біржа — тайны гандаль замежнай валютай.
[Ням. Börse.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
бі́ржаж.эк., фін. Börse f -, -n;
тава́рная бі́ржа Wárenbörse f;
бі́ржа пра́цыÁrbeitsamt n -es, -ämter;
фо́ндавая бі́ржа Efféktenbörse f;
лясна́я бі́ржа Hólzbörse f;
гуля́ць на бі́ржы an der Börse spekulíeren
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Біржа 1/396; 2/333, 467; 4/8
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
БІ́РЖА
(ням. Börse ад грэч. byrsa кашалёк),
форма рэгулярна дзеючага аптовага рынку заменных тавараў, каштоўных папер і замежнай валюты. Адпаведна бываюць таварныя біржы, фондавыя біржы і валютныя біржы. Сама біржа не выступае ў якасці аднаго з бакоў у гандл. аперацыях, а толькі забяспечвае найб. спрыяльныя ўмовы для гэтых аперацый: устанаўлівае для ўсіх удзельнікаў агульныя прынцыпы заключэння здзелак, распрацоўвае адзіныя правілы і нормы для заключэння здзелак, распрацоўвае адзіныя правілы і нормы для заключэння кантрактаў і прадастаўляе месца для іх заключэння ў пэўны час. Членамі біржы могуць быць толькі пэўныя асобы, у т. л. давераныя прадстаўнікі кампаній. Кіруе біржай савет дырэктараў, якому падначалены розныя камітэты (фін., арбітражны і інш.). Пасрэднікам паміж пакупнікамі і прадаўцамі выступаюць брокеры — пэўныя асобы ці фірмы (брокерскія канторы). Біржавыя органы ажыццяўляюць біржавую каціроўку — рэгіструюць курс валют і каштоўных папер, цэнаў на тавары, што стыхійна склаліся на біржы. Кожная біржа вядзе ўлік і сістэматызацыю такіх каціровак і публікуе іх у спец. бюлетэнях. Біржавая каціроўка — адзін з паказчыкаў біржавай кан’юнктуры, індыкатар дзелавой актыўнасці ў розных сектарах эканомікі.
Зачаткі таварнай і вэксальнай (валютнай) біржы з’явіліся ў 15—16 ст. у гарадах Італіі (Венецыя, Генуя, Фларэнцыя). Важнымі этапамі ў развіцці біржавага гандлю стала заснаванне Антверпенскай (1531) і Амстэрдамскай (1608) біржаў. У Расіі першая біржазасн. ў 1705 у Санкт-Пецярбургу. Росквіт біржавай дзейнасці прыпадае на 2-ю пал. 19 ст. і звязаны з развіццём капіталіст. вытв-сці, транспарту, сувязі, гандлю і акц.т-ваў. На сучасным этапе пераважная частка біржавага абароту сканцэнтравана ў вядучых гандл. і фін. цэнтрах ЗША, Вялікабрытаніі і Японіі (больш за 90% аб’ёму біржавых здзелак з таварамі ў вартасным выражэнні, з іх больш за 80% прыпадае на ЗША, дзе знаходзіцца гіганцкая фондавая біржа ў Нью-Йорку).
На Беларусі ў пач. 20 ст. існавалі 2 біржы, якія спынілі дзейнасць у 1-ю сусв. вайну. У 1920-я г. біржавы гандаль аднавіўся, але ў 1927 ліквідаваны. Аднаўленне біржы як адной з найважнейшых структур рыначнай эканомікі пачалося ў 1991.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
бі́ржа
(рус. биржа, ад ням. Börse)
установа, дзе заключаюцца фінансавыя і гандлёвыя здзелкі;
фондавая б. — рынак каштоўных папер;
валютная б. — установа, дзе ажыццяўляецца купля-продаж валюты;
б. працы — пасрэдніцкая ўстанова па найму рабочых.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Бі́ржа1 ’біржа’. Рус.би́ржа (раней і бирж), укр.бі́ржа. Крыніцай гэтых слоў з’яўляецца гал.beurs або ням.Börse ’тс’ < франц.bourse ’кашалёк; біржа’ (а гэта ад фаміліі купцоў van der Burse). Гл. Фасмер, 1, 166; Шанскі, 1, Б, 122.