Бая́рская

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз.
ж.
Н. Бая́рская
Р. Бая́рскай
Д. Бая́рскай
В. Бая́рскую
Т. Бая́рскай
Бая́рскаю
М. Бая́рскай

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Дубіна Баярская (в.) 4/300

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

Дубіна-Баярская

т. 6, с. 242

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Баярская дума 2/197; 4/561; 5/560; 6/110; 7/57, 147; 8/430; 9/190, 485

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

БАЯ́РСКАЯ ДУ́МА,

1) у Кіеўскай дзяржаве 10 — 1-й пал. 12 ст. нарада князя з дружынай (князевымі мужамі, думцамі) і інш. набліжанымі асобамі (напр., земскімі баярамі).

2) У перыяд феад. раздробленасці Русі савет знатных васалаў пры князю ў вял. і ўдзельных княствах.

3) У цэнтралізаванай Рускай дзяржаве канца 15 — пач. 18 ст. пастаянны саслоўна-прадстаўнічы орган арыстакратыі пры вял. князю (з 1547 цары). Мела дарадчы характар, абмяркоўвала пытанні ўнутр. і знешняй палітыкі. Складалася з думных чыноў (баяраў, акольнічых, думных дваранаў, думных дзякоў), колькасць якіх мянялася; супрацоўнічала з Разрадным і Пасольскім прыказамі. Скасавана Пятром І у 1711 у сувязі са стварэннем Сената.

Літ.:

Зимин А.А. Формирование боярской аристократии в России во второй половине XV — первой трети XVI в. М., 1988;

Ключевский В. Боярская Дума Древней Руси;

Добрые люди Древней Руси: Репр. изд. М., 1994.

т. 2, с. 369

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

бая́рскі, ‑ая, ‑ае.

Гіст. Які мае адносіны да баяраў, належыць баярам. Баярская сядзіба. // Які складаецца з баяраў. Баярская дума. // Уласцівы баярам. Баярскі быт эпохі Івана Грознага.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ду́ма², -ы, мн. -ы, дум, ж.

Назва розных органаў цэнтральнага, а таксама мясцовага кіраўніцтва ў Расіі ў розныя часы.

Дзяржаўная д.

Баярская д.

Гарадская д.

|| прым. ду́мны, -ая, -ае і ду́мскі, -ая, -ае.

Думныя баяры.

Думскі дэпутат.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

бая́рскі

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. бая́рскі бая́рская бая́рскае бая́рскія
Р. бая́рскага бая́рскай
бая́рскае		 бая́рскага бая́рскіх
Д. бая́рскаму бая́рскай бая́рскаму бая́рскім
В. бая́рскі (неадуш.)
бая́рскага (адуш.)		 бая́рскую бая́рскае бая́рскія (неадуш.)
бая́рскіх (адуш.)
Т. бая́рскім бая́рскай
бая́рскаю		 бая́рскім бая́рскімі
М. бая́рскім бая́рскай бая́рскім бая́рскіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Барэцкія (баярская сям’я) 2/173

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

ду́ма в разн. знач. ду́ма, -мы ж.;

Госуда́рственная Ду́ма Дзяржа́ўная Ду́ма;

боя́рская ду́ма ист. бая́рская ду́ма;

◊

ду́му ду́мать ду́му ду́маць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)