Базы́ль

назоўнік, уласны, адушаўлёны, асабовы, мужчынскі род, 1 скланенне

адз. мн.
Н. Базы́ль Базылі́
Р. Базыля́ Базылё́ў
Д. Базылю́ Базыля́м
В. Базыля́ Базылё́ў
Т. Базылё́м Базыля́мі
М. Базылю́ Базыля́х

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

загнуса́віць, ‑саўлю, ‑савіш, ‑савіць; зак.

Пачаць гнусавіць, гнусава загаварыць. — Раб божы Базыль!.. — загнусавіў поп, падыходзячы к Базылю. Нікановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

дружа́ка, ‑і, м.

Абл. Блізкі друг, сябар. Базыль і Грышка — найлепшыя дружакі. Колас. Позна ўвечары Сілівей Зязюля прыйшоў начаваць да свайго старога дружакі Піліпа Канапелькі. Каваль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

парка́ніна, ‑ы, ж.

Разм. Адна штыкеціна з паркана. Тут быў Базыль, Антось Тацянін, Карусь Дзівак (ён між парканін Схаваў трайню, рагач, дзве восі, Тайком узяўшы ад Антося). Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лячы́цца, лячуся, лечышся, лечыцца; незак.

1. Прымаць лекі, лячэбныя працэдуры ад якой‑н. хваробы. Базыль папрасіў Кацярыну паглядзець гаспадарку, пакуль ён будзе лячыцца. Нікановіч.

2. Зал. да лячыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

высі́львацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; незак.

1. Незак. да высіліцца.

2. перан. Намагацца. Таго месца, дзе схаваў грошы, не было. Не было, як ні высільваўся, як ні намагаўся Базыль яго ўбачыць. Сачанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

трайня́, ‑і, ж.

Падоўжны брус у калёсах, які злучае пярэднюю вось з задняй. Тут быў Базыль, Антось Тацянін, Карусь Дзівак (ён між парканін Схаваў трайню, рагач, дзве восі, Тайком узяўшы ад Антося). Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пахрысто́савацца, ‑суюся, ‑суешся, ‑суецца; зак.

У праваслаўных — пацалавацца тройчы, віншуючы са святам вялікадня. Калі скончылі песню, у якой прыняў удзел і Базыль, ён пахрыстосаваўся з гаспадарамі і з «валачобнікамі» па ўсіх правілах велікоднага этыкету. Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

кульга́вы, ‑ая, ‑ае.

1. З карацейшай ці балючай нагой. Вартаўнік, кульгавы дзед Антось, сядзеў на шырокай дубовай калодцы і зябка пазяхаў. Якімовіч. / у знач. наз. кульга́вы, ‑ага, м.; кульга́вая, ‑ай, ж. У кульгавага кій адабраць. З нар.

2. Разм. Са зламанай або карацейшай, чым другія, ножкай (пра рэчы). Шаройка сеў каля стала, абгледзеў хату, пахістаў кульгавы стол. Шамякін.

3. Разм. Больш кароткі, чым другі, другія (пра нагу, пра ножку чаго‑н.). Базыль з’ездзіўся, бач, і стары, і лыжы паламаныя, — матнуў Базыль кульгавай нагой. Дуброўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

падмасці́ць, ‑машчу, ‑мосціш, ‑мосціць; зак., што.

1. Замасціць дадаткова. Падмасціць вуліцу.

2. Падлажыць, падаслаць пад каго‑н. што‑н. Падмасціць пад галаву падушку. □ Тату пасадзілі на сані, падмасцілі пад плечы куль саломы, і дзядзька Базыль, сцебануўшы каня, пагнаў да гасцінца. Каліна. Хлопцы ехалі, падмасціўшы пад сябе кажухі і сярмягі. Караткевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)