апрыё́ры
прыслоўе
| станоўч. |
выш. |
найвыш. |
| апрыё́ры |
- |
- |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
апрыёры, прысл. (кніжн.).
1. Незалежна ад вопыту, да вопыту; проціл. апастэрыёры.
2. перан. Не правяраючы чаго-н., загадзя.
|| прым. апрыёрны, -ая, -ае; наз. апрыёрнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
апрыёры нареч., филос. априо́ри
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
апрыёры, прысл.
1. Незалежна ад вопыту, да вопыту; проціл. апастэрыёры.
2. перан. Не правяраючы чаго‑н. загадзя.
[Лац. a — ад і priori — які папярэднічае.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апрыёры
(лац. a priori = з папярэдняга)
1) незалежна ад вопыту, да вопыту (проціл. апастэрыёры);
2) перан. не правяраючы чаго-н., загадзя.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
апрыёры
(лац. а priori = з папярэдняга)
незалежна ад вопыту, без уліку фактаў (проціл. апастэрыёры).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
АПАСТЭРЫЁРЫ І АПРЫЁРЫ
(лац. a posteriori літар. з наступнага, a priori літар. з папярэдняга),
апастэрыёры — веды, атрыманыя з вопыту, апрыёры — веды, якія папярэднічаюць вопыту і атрыманы да і незалежна ад яго, першапачаткова ўласцівыя свядомасці. Супрацьпастаўленне апастэрыёры і апрыёры найбольш адлюстравана ў рацыяналізме новага часу (Дэкарт, Лейбніц), паводле якога існуюць усеагульныя і неабходныя ісціны, якія ў аснове адрозніваюцца ад выпадковых ісцін, набытых апастэрыёрным (вопытным) спосабам. Такое супрацьпастаўленне характэрна і для філасофіі Канта, які прызнаваў наяўнасць усеагульных і неабходных ісцін, лічыў крыніцай іх безумоўнасці (ападыктычнасці) апрыёрнасць. Кант прызнаваў апрыёрнымі толькі спосаб арганізацыі ведаў, іх форму, якая напаўняецца апастэрыёрным зместам, робіць магчымым існаванне ўсеагульных і неабходных тэарэт. сцвярджэнняў.
Літ.:
Кант И. Соч. Т. 3. М., 1964;
Швырев В.С. Теоретическое и эмпирическое в научном познании. М., 1978.
В.П.Оргіш.
т. 1, с. 419
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
апастэрыёры, прысл. (кніжн.).
На падставе вопыту, вопытных дадзеных; проціл. апрыёры.
|| прым. апастэрыёрны, -ая, -ае; наз. апастэрыёрнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)