Абменная энергія 1/30

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

гідро́ліз, -у, м. (спец.).

Абменная рэакцыя паміж рэчывам і вадой.

|| прым. гідро́лізны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абме́нны, -ая, -ае.

Прызначаны для абмену чаго-н.; звязаны з абменам.

А. пункт.

Абменная аперацыя.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

абме́нны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. абме́нны абме́нная абме́ннае абме́нныя
Р. абме́ннага абме́ннай
абме́ннае		 абме́ннага абме́нных
Д. абме́ннаму абме́ннай абме́ннаму абме́нным
В. абме́нны (неадуш.)
абме́ннага (адуш.)		 абме́нную абме́ннае абме́нныя (неадуш.)
абме́нных (адуш.)
Т. абме́нным абме́ннай
абме́ннаю		 абме́нным абме́ннымі
М. абме́нным абме́ннай абме́нным абме́нных

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

валю́тна-абме́нны

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. валю́тна-абме́нны валю́тна-абме́нная валю́тна-абме́ннае валю́тна-абме́нныя
Р. валю́тна-абме́ннага валю́тна-абме́ннай
валю́тна-абме́ннае		 валю́тна-абме́ннага валю́тна-абме́нных
Д. валю́тна-абме́ннаму валю́тна-абме́ннай валю́тна-абме́ннаму валю́тна-абме́нным
В. валю́тна-абме́нны (неадуш.)
валю́тна-абме́ннага (адуш.)		 валю́тна-абме́нную валю́тна-абме́ннае валю́тна-абме́нныя (неадуш.)
валю́тна-абме́нных (адуш.)
Т. валю́тна-абме́нным валю́тна-абме́ннай
валю́тна-абме́ннаю		 валю́тна-абме́нным валю́тна-абме́ннымі
М. валю́тна-абме́нным валю́тна-абме́ннай валю́тна-абме́нным валю́тна-абме́нных

Крыніцы: piskunou2012, sbm2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

АМАНО́ЛІЗ,

абменная хім. рэакцыя паміж рэчывам і аміякам. Напр., пры атрыманні амінаў з галагенвытворных вуглевадародаў: AHal + 2NH3 → RHN2 + NH4Hal. Адбываецца як тыповая сальватычная рэакцыя (гл. Сальволіз), на ўзор нуклеафільнага замяшчэння.

т. 1, с. 306

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

АБМЕ́ННАЕ ЎЗАЕМАДЗЕ́ЯННЕ,

спецыфічны ўзаемны ўплыў тоесных часціц, які эфектыўна праяўляецца як вынік некаторага асаблівага ўзаемадзеяння. Чыста квантавы эфект, які не мае класічнага аналага і вынікае з тоеснасці прынцыпу.

Пры сілавым узаемадзеянні паміж часціцамі сярэдняя энергія сістэмы часціц неаднолькавая ў станах, што апісваюцца хвалевымі функцыямі з рознай сіметрыяй, напр. сістэма з 2 электронаў, калі не ўлічваць іх эл. ўзаемадзеяння, характарызуецца 2 хвалевымі функцыямі φ(r1, r2), якія адносна перастаноўкі каардынат электронаў (r1 ⇄ r2) мяняюць або не мяняюць знак Станам з φ± адпавядае сярэдняя энергія ўзаемадзеяння E± = Ek+Ea, дзе Ek — энергія электрастатычнага (кулонаўскага) узаемадзеяння электронаў, кожны з якіх знаходзіцца ў індывід, стане; Ea — т.зв. абменная энергія, што ўзнікае, калі электроны як бы абменьваюцца сваімі станамі (адсюль назва). Абменнае ўзаемадзеянне існуе ў сістэме тоесных часціц і пры адсутнасці сілавога ўзаемадзеяння (ідэальны газ тоесных часціц). Яно пачынае праяўляцца, калі сярэдняя адлегласць паміж часціцамі становіцца параўнальнай з даўжынёй хвалі дэ Бройля, мае характар адштурхоўвання для ферміёнаў (гл. Паўлі прынцып) і прыцяжэння — для базонаў. Паняццем абменнага ўзаемадзеяння карыстаюцца ў тэорыі многаэлектронных атамаў, гомеапалярнай хім. сувязі, ферамагнетызму. Тэрмін абменнае ўзаемадзеянне ўжываецца і ў ядз. фізіцы (гл. Ядзерныя сілы).

Л.М.Тамільчык.

т. 1, с. 31

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)