Verbum

пост¹, паста́, мн. пасты́, пасто́ў, м.

1. Асоба або група людзей, якія вядуць назіранне за чым-н. або ахоўваюць што-н.

Міліцэйскі п.

2. Месца, пункт, адкуль вядзецца назіранне, дзе знаходзіцца ахова.

Баявы п.

Памерці на пасту (перан.: пры выкананні абавязкаў).

3. Адказная пасада.

Заняць высокі п.

4. Месца, у якім сканцэнтравана кіраванне рознымі тэхнічнымі сродкамі, сігналамі.

Цэнтральны п.

|| прым. паставы́, -а́я, -о́е (да 1, 2 і 4 знач.).

Паставая будка.

Паставая служба.

Паставая ведамасць (службовы дакумент каравула).

рэзана́нс, -у, м.

1. З’ява рэзкага ўзрастання амплітуды вымушаных ваганняў сістэмы пры набліжэнні частаты (у 2 знач.) перыядычнага знешняга ўздзеяння да частаты яе ўласных ваганняў (спец.).

Р. токаў.

Аптычны р.

2. Здольнасць узмацняць гук, уласцівая рэзанатарам або памяшканням, сцены якіх добра адбіваюць гукавыя хвалі.

Кіназала дае добры р.

3. перан. Водгук, водгаласак, уражанне, зробленае на многіх.

Прамова атрымала шырокі грамадскі р.

|| прым. рэзана́нсны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Рэзанансная елка (для вырабу музычных інструментаў; спец.).

ско́ры, -ая, -ае.

1. Які адбываецца з вялікай скорасцю, у кароткі прамежак часу; які мае вялікую скорасць.

С. ход.

С. цягнік.

Скоры (наз.) прыбывае да першай платформы.

Скора (прысл.) ідзе.

2. перан. Здольны хутка працаваць, дзейнічаць; схільны спяшацца (разм.).

С. ў рабоце.

Да стала — с., а на сенажаць — хворы (прыказка).

3. Які адбываецца ў кароткі час, тэрмін.

С. ад’езд.

4. Які павінен адбыцца хутка.

Да скорага спаткання!

◊

На скорую руку (зрабіць што-н.; разм.) — хутка і неакуратна.

налама́ць, -ламлю́, -ло́міш, -ло́міць; -лама́ў, -ма́ла; -ламі́; -лама́ны; зак.

1. чаго. Зламаць нейкую колькасць чаго-н.; паламаць.

Н. галля.

Н. цацак.

2. што. Зламаць не да канца, надламаць.

Н. галінку.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., каго. Схіліць да чаго-н., угаварыць заняцца чым-н. (разм.).

Н. унука на сталярства.

◊

Наламаць руку на чым (разм.) — набыць вопыт у якой-н. справе.

|| незак. нало́мліваць, -аю, -аеш, -ае і нало́мваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

но́та¹, -ы, мн. -ы, нот, ж.

1. Умоўны графічны знак для запісу гукаў музыкі, а таксама гэты гук.

Высокая н.

Гучная н.

2. толькі мн. Тэкст музычнага твора ў нотным запісе.

Іграць па нотах.

3. перан. Тон, інтанацыя мовы, якія выражаюць якое-н. пачуццё.

Н. незадаволенасці ў голасе.

◊

Як па нотах — без цяжкасцей, вельмі лёгка.

|| памянш. но́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж. (да 1 і 3 знач.).

|| прым. но́тны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

павярну́ць, -вярну́, -ве́рнеш, -ве́рне; -вярні́; -ве́рнуты; зак.

1. каго-што. Варочаючы, змяніць становішча каго-, чаго-н.

П. ключ.

П. хворага на бок.

2. каго-што і без дап. Змяніць напрамак, шлях руху.

П. з вуліцы ў завулак.

П. каня назад.

Дарога павярнула ў лес.

3. перан., што. Даць чаму-н. іншы напрамак, развіццё.

П. гаворку на іншы лад.

П. справу па-свойму.

|| незак. паваро́чваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. паваро́т, -у, М -ро́це, мн. -ы, -аў, м.

падско́чыць, -чу, -чыш, -чыць; зак.

1. Наблізіцца скачкамі.

П. да тэлефона.

2. Зрабіць рэзкі рух, скачок уверх.

П. ад радаснай навіны.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Рэзка падняцца, павялічыцца (разм.).

Падскочыла тэмпература.

Цэны падскочылі.

4. Зайсці, забегчы куды-н., да каго-н. ненадоўга (разм.).

Падскочу на хвілінку да Міколы.

|| незак. падска́кваць, -аю, -аеш, -ае (да 1—3 знач.).

|| наз. падска́кванне, -я, н. (да 1—3 знач.) і падско́к, -у, м. (да 1 і 2 знач.).

паду́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.

1. Зашыты з усіх бакоў чахол, набіты пер’ем, пухам, паралонам ці іншым мяккім матэрыялам, які падкладваюць пад галаву.

Пуховая п.

2. Тое, што з’яўляецца апорай чаго-н., прымае на сябе ціск, трэнне і пад. (спец.).

П. механізма.

○

Кіслародная падушка — медыцынскі прыбор у выглядзе падушкі, якая змяшчае кісларод.

|| памянш. паду́шачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

Падушачкі пальцаў (перан.).

|| прым. паду́шачны, -ая, -ае.

падчапі́ць, -чаплю́, -чэ́піш, -чэ́піць; -чэ́плены; зак.

1. каго-што. Узяць, зачапіўшы знізу.

П. бервяно бусаком.

2. што. Тое, што і прычапіць (у 1 знач.; разм.).

П. вагон да поезда.

3. перан., каго-што і чаго. Тое, што і падхапіць (у 3 знач.; разм., жарт.).

П. жаніха.

П. насмарк.

|| незак. падчэ́пліваць, -аю, -аеш, -ае і падчапля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.

|| наз. падчэ́пліванне, -я, н. (да 1 і 2 знач.) і падчэ́пка, -і, ДМ -пцы, ж. (да 2 знач.; разм.).

грэх, граху́ і грэ́ху, Т грахо́м і грэ́хам, мн. грахі́, -о́ў, м.

1. У веруючых: парушэнне правіл рэлігійнай маралі.

2. перан. Заганны ўчынак.

Грахі мінулых дзён.

3. у знач. вык. Грэшна, нядобра (разм.).

Г. так гаварыць.

◊

Далей ад граху (разм.) — пра нежаданне ўцягвацца ў непрыемную гісторыю.

З грахом папалам (разм.) — з вялікімі цяжкасцямі.

І смех і грэх (разм.) — і смешна, і сумна.

Няма чаго граху таіць (разм.) — трэба прызнацца.

Як на грэх (разм.) — як на зло, на няшчасце.