ВІ́ЕР Гаўрыла Сямёнавіч

(6.4.1890, в. Пуцунтэй Аргееўскага р-на, Малдова — 7.3.1964),

бел. жывапісец. З 1905 вучыўся і працаваў у Мінску ў іканапіснай майстэрні П.Курбатава, у 1910—12 вучыўся ў Пецярбургу ў мастака С.Ягорава, скончыў там Школу т-ва заахвочвання мастацтваў (1916). У 1921 вярнуўся ў Мінск, працаваў дэкаратарам у т-ры «Чырвоная зала», выкладаў у чыг. тэхнікуме і інш. Аўтар твораў «Малады мастак» (1923), «Старое і новае» (1927), «Суботнік» (1932), «Маладыя спартсмены» (1934). Лепшыя творы гіст. жанру: «Курлоўскі расстрэл» (1924), «Лядовае пабоішча» (1938), «3 ліпеня 1944 года ў Мінску» (1945); з партрэтаў — «Змітрок Бядуля» (1924), «Сямейны партрэт» (1927), «Кандрат Крапіва» (1938) і інш.

Г.М.Ярмоленка.

т. 4, с. 144

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГО́МЕЛЬСКІ КАМІТЭ́Т ДЭЛЕГА́ТАЎ, Камітэт саюза чыгуначнікаў Гомельскага раёна,

стачачны к-т, які кіраваў рэв. барацьбой працоўных Гомеля ў час Снежаньскага паўстання 1905. Дзейнічаў з 21.12.1905 па 1.1.1906. Утвораны на мітынгу рабочых і служачых Лібава-Роменскай чыг., дэпо і ст. Гомель-Палескі ў час усеаг. забастоўкі. Стварыў баявую дружыну, скінуў мясц. ўладу, кантраляваў працу чыг. тэлеграфа. Узяў на сябе ахову грамадскага парадку, абарону насельніцтва ад чарнасоценцаў. Устанавіў цесныя сувязі з забастовачным к-там ст. Жлобін. Заклікаў да забастоўкі ўсе чыг. станцыі, у выніку якой быў спынены рух на Палескай і Лібава-Роменскай чыг. 11 дзён трымаў пад кантролем горад і чыг. вузел. Спыніў дзейнасць пасля падаўлення забастоўкі.

т. 5, с. 346

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ЛАЗУ́КА Барыс Андрэевіч

(н. 27.7.1955, в. Рэпеншчына Браслаўскага р-на Віцебскай вобл.),

бел. мастацтвазнавец, педагог. Канд. мастацтвазнаўства (1989). Скончыў Віцебскі пед. ін-т (1977), працаваў у ім. З 1996 у Мін-ве культуры Рэспублікі Беларусь, з 1998 прарэктар і заг. кафедры Бел. АМ. Даследуе бел. мастацтва 17—18 ст., тэарэт. праблемы стылю барока. Аўтар вучэбнага дапаможніка «Гісторыя мастацтваў» (1996).

Тв.:

Праблемы стылістыкі выяўленчага мастацтва Беларусі XVII—XVIII стст. // Весці АН Беларусі. Сер. грамад. навук. 1993. № 3;

Параўнаўча-тыпалагічнае вывучэнне беларускага мастацтва эпохі барока // Там жа. 1995. № 2;

Беларускае барока: Тэндэнцыі і напрамкі развіцця // Барока ў беларускай культуры і мастацтве. Мн., 1998.

т. 9, с. 103

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

мно́га прысл. viel;

мно́га раз víele Mále, víelmals;

ве́льмі мно́га sehr viel;

мно́га тысяч víele Táusende, Táusende und Ábertausende;

◊

ні мно́га ні ма́ла nicht mehr und nicht wéniger;

хто мно́га жада́е, нічо́га не ма́е wer viel wünscht, dem fehlt viel;

дзе ня́нек мно́га, там дзіця́ бязно́га ́≅ víele Köche verdérben den Brei

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

агро́мністы, ‑ая, ‑ае.

1. Вельмі вялікі памерамі, аб’ёмам. Як нейкі востраў на агромністым блюдзе чаратовых балот, маляўніча выступаў старадаўні горад, важнейшы цэнтр неабсяжнага Палесся. Колас. Ад агромністых хвой засталіся толькі пашчапаныя пні. Лынькоў. Ні раённы гарадок, ні нават Бабруйск ніяк не маглі раўняцца з гэтым агромністым, такім неспакойным горадам. Мележ. // Вельмі вялікі па колькасці; шматлікі. А хто там ідзе, а хто там ідзе У агромністай такой грамадзе? — Беларусы. Купала. Агромністая армія.. застыла насцярожана, чакаючы жаданага слова каманды. Мележ.

2. Вельмі вялікі па сіле, глыбіні выяўлення. Як у маўклівых, скупых словах выказаць тое агромністае, багатае пачуццё, якое ў ім [Тураўцу] жыве? Мележ. У гэтым маналогу — ніводнага халоднага, абыякавага слова, усё дыхае агнём агромністага ўзрушэння. Бярозкін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пу́ста,

1. Прысл. да пусты.

2. безас. у знач. вык. Нічога няма, нічым не запоўнена. І вось пры частаванні зусім нечакана цукерак на ўсіх не хапіла, якраз не хапіла самому Сашку. Апошняму ён даў Толю, а потым, калі яшчэ раз усадзіў руку ў кішэню зрэбных портачак — там было пуста. Брыль. Хоць амаль што пуста ў чамадане, Лепш дарогі, чым дадому. Макаль. // Нікога няма, бязлюдна. Па вуліцы было пуста і бязлюдна. Кулакоўскі. Пуста і холадна цяпер там [на полі], вербы атрасаюць апошняе лісце, сцюдзёны вецер вее ад ракі. Чарнышэвіч.

3. безас. у знач. вык. Пра пачуццё адзіноты або душэўнай пустаты. Туравец устаў, адчуваючы, што ў грудзях стала адразу пуста. Мележ.

•••

Каб табе (яму, ёй, вам, ім) пуста было гл. быць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

гэ́такі мест., м. (гэ́такая ж., гэ́такае ср.; мн. гэ́такія)

1. указ. тако́й, разг. э́такий; (такой, о котором говорится — ещё) подо́бный; (в знач. сказ. — ещё) тако́в;

там ужо́ не г. лес — там уже́ не тако́й лес;

у ~кім стано́вішчы — в тако́м (э́таком, подо́бном) положе́нии;

цяпе́р ён ужо́ не г. — ны́нче он уже́ не тако́й (тако́в);

2. определительное тако́й, э́такий; (настолько — ещё) так; столь;

г. сме́лы (рашу́чы) — тако́й сме́лый (реши́тельный);

калі́ ты ўжо г. ду́жы... — е́сли ты уж так (столь) силён...;

3. (восклицание) тако́й, э́такий; э́кий;

~кае здарэ́нне! — тако́й (э́такий, э́кий) слу́чай!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пэ́цкацца несов.

1. па́чкаться, мара́ться; ма́заться, грязни́ться;

бе́лая суке́нка ху́тка ~каецца — бе́лое пла́тье бы́стро па́чкается (мара́ется, грязни́тся);

2. (у што) па́чкаться (в чём);

3. перен. (ввязываться в неприятное дело) па́чкаться, мара́ться;

п. не хо́чацца ў гэ́тых спра́вах — па́чкаться (мара́ться) не хо́чется в э́тих дела́х;

4. перен. (медленно делать) вози́ться, копа́ться, каните́литься;

што ты там ~каешся? — что ты там во́зишься (копа́ешься, каните́лишься)?;

5. перен., разг. (плохо есть) ковыря́ть;

ты то́лькі ~каешся, а не ясі́ — ты то́лько ковыря́ешь, а не ешь;

6. страд. па́чкаться, мара́ться, ма́заться, грязни́ться; см. пэ́цкаць 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Го́дзе ’годзе’ (БРС, Шат., Касп.), го́дзя ’тс’ (Бяльк.). Рус. дыял. го́де, укр. го́ді ’тс’. У іншых слав. мовах (агляд у Трубачова, Эт. сл., 6, 187) значэнне адпаведных слоў адрозніваецца ад семантыкі ўсх.-слав. лексем. Паводле Трубачова (там жа), гэта вытворнае (прасл. *godě) ад асновы *godъ, для якой Трубачоў (там жа, 192) рэканструюе першапачатковае значэнне ’падыходзячы час’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Ты́лька ‘толькі’: тылька асталося тры зелечка (там., Д.-Хадак.), тылько, ты́лькі ‘толькі’ (воран., гродз., беласт., кам., драг., Сл. ПЗБ), ‘толькі што, нядаўна’ (воран., астрав., там жа), ст.-бел. тылько, тылко, тилко ‘не больш як’, ‘выключна, адзіна’, ‘толькі’ (1501 г., ГСБМ). Апошнія лічацца запазычанымі са ст.-польск. tylko (Булыка, Лекс. запазыч., 201; Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 5, 154).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)