cover

[ˈkʌvər]

1.

n.

1) во́кладка f. (кні́гі); на́крыўка f. (гаршка́, сло́іка)

2) прыкрыцьцё, по́крыва n.; за́сьціл -у m.

under the cover of night — пад по́крывам но́чы

3) ахо́ва f.; схо́вішча n., укрыцьцё n.

4) за́расьнік -у m.

5) прыбо́р -у m. (на стале́ для яды́)

6) канвэ́рт -а m.

2.

v.t.

1) закрыва́ць; пакрыва́ць; засьціла́ць (стол)

Snow covered the ground — Сьнег пакры́ў зямлю́

2) апрана́ць (-ца); адзява́ць (-ца); насі́ць; надзе́ць ша́пку на галаву́

3) (пра пту́шку) сядзе́ць на я́йках

4) (пра самца́) пакрыва́ць (са́мку)

5) засланя́ць (ад ве́тру); закрыва́ць; ахо́ўваць

6) хава́ць, скрыва́ць, уто́йваць (пачу́цьці, памы́лку)

7) ахапля́ць (тэ́му, матэрыя́л)

8) займа́ць (прасто́ру), расьця́гвацца

9) прае́хаць, зрабі́ць

to cover a distance — прае́хаць адле́гласьць

10) пакрыва́ць (выда́ткі)

11) піса́ць рэпарта́ж, фатаграфава́ць (для прэ́сы)

•

- break cover

- cover up

- run for cover

- under cover

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

апара́т

(лац. apparatus)

1) прыбор, прыстасаванне для якой-н. пэўнай работы (напр. тэлефонны а., фатаграфічны а.);

2) сукупнасць органаў, якія выконваюць якую-н. функцыю ў арганізме (напр. зрокавы а., дыхальны а.);

3) органы кіравання (напр. дзяржаўны а.);

4) сукупнасць работнікаў якой-н. установы, арганізацыі (напр. а. міністэрства, гандлёвы а.);

5) заўвагі, паказальнікі і іншы дапаможны матэрыял да навуковай працы, выдання (напр. навуковы а., даведачны а.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ве́нтыль

(ням. Ventil, ад лац. ventilare = праветрываць)

1) клапан для рэгуліроўкі выхаду вадкасці, пары або газу ў некаторых механізмах, а таксама паветра ў духавых музычных інструментах;

2) прыстасаванне ў камеры пнеўматычнай шыны, якое дазваляе напампоўваць паветра ў камеру і перашкаджае яго выхаду адтуль;

3) электронны прыбор, які забяспечвае працяканне току толькі ў адным напрамку ; выкарыстоўваецца ў выпрамляльных устройствах, у апаратуры аўтаматыкі, радыётэхнікі і радыёэлектронікі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

чын ​1, ‑а і ‑у, м.

1. ‑у. У дарэвалюцыйнай Расіі — званне па табелю аб рангах, якое прысвойвалася дзяржаўным і вайсковым служачым і давала пэўныя саслоўныя правы і перавагі. Чын маёра. Павысіць у чыне. Чын калежскага асэсара. // ‑а. Разм. Пасада або асоба, якая займае пасаду. [Кульгавы:] — Там спіртзавод быў. Мяне на гэты завод і прызначылі старшым. А як жа! Хадзіў, брат, і ў чынах. Чыгрынаў.

2. ‑у. Адпаведны ранг, цывільнае званне ў работнікаў пракуратуры СССР. Чын сапраўднага дзяржаўнага саветніка юстыцыі. // Ступень службовага становішча. Афіцэрскі чын.

•••

Класныя чыны — цывільныя званні, якія прысвойваюцца ў СССР пракурорска-следчым работнікам пракуратуры.

Ніжні чын — салдат у царскай арміі ў адрозненне ад афіцэраў.

Без чыноў — без цырымоній, папросту.

Па чыну — адпаведна званню, пасадзе.

Чын чынам (чынаром); чын па чыну — найлепш; так, як трэба.

чын ​2, ‑у, м.

У Т адз. у спалучэнні з прыметнікам і займеннікам ужываецца ў значэнне спосаб, прыём; гэта спалучэнне адпавядае прыслоўю са значэннем дадзенага прыметніка або займенніка. Карэнным чынам. Пэўным чынам. Належным чынам. □ Чытка рукапісу трылогіі была перапынена самым нечаканым чынам. Лужанін. Муха.. падсунуў галаву пад аптычны прыбор, быццам такім чынам мог закрыцца ад бомбаў і куль. Шамякін. Чалавечак, які ішоў на свет недазволеным медыцынай чынам, нагамі ўперад, аказаўся дзяўчынкай. Грамовіч. // У Т адз. у спалучэнні з некаторымі прыметнікамі і займеннікамі служыць для ўтварэння прыслоўяў і пабочных слоў, значэнне якіх залежыць ад значэння дадзенага прыметніка або займенніка. На плошчы было шмат людзей, галоўным чынам сялян. Гурскі. Алена цалкам далучылася да Максімавых поглядаў на Саўкава партызанства. Такім чынам, усе няяснасці і сумненні, прынесеныя Саўкам, цяпер развеяліся. Колас.

•••

Грэшным чынам (у знач. пабочн.) — трэба прызнацца; на жаль.

Ніякім чынам — ні ў якім разе.

чын ​3, ‑а, м.

Абл. Месца скрыжавання нітак асновы, дзе ходзіць чаўнок; зеў. Маленькі Зміцер ляжаў на печы і паглядаў, як пераменьваюцца чыны ў кроснах, як бегае [чаўнок] і рытмічна пастукваюць набіліцы. С. Александровіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

элеме́нт, ‑а, М ‑нце, м.

1. У старагрэчаскіх філосафаў-матэрыялістаў — адна з асноўных састаўных частак прыроды (агонь, вада, паветра, зямля), якія ляжаць у аснове ўсіх з’яў і рэчаў; стыхія.

2. толькі мн. (элеме́нты, ‑аў). Кніжн. Асновы, пачатак чаго‑н. Элементы матэматыкі. □ З цяжкасцю і недаверам успрымалі яны [сяляне] элементы палітычных ведаў ад рэвалюцыянераў-інтэлігентаў. Г. Кісялёў.

3. Простае рэчыва, якое хімічна ўжо нельга далей раскласці на больш дробныя часткі. Не так даўно з дапамогай навейшых спосабаў спектральнага аналізу ў складзе зорак знойдзен новы хімічны элемент тэхнецый. Матрунёнак.

4. Састаўная частка чаго‑н. цэлага. Значная колькасць іншамоўных лексічных элементаў у беларускай мове заўважана была яшчэ старажытнымі вучонымі. Жураўскі. Народная творчасць стала істотным элементам стылю, паэтыкі Купалы, увайшла ў мастацкую тканіну яго твораў. Івашын. У садах і парках растуць і розныя хмызнякі. У спалучэнні з дрэвамі яны з’яўляюцца галоўным дэкаратыўным элементам гарадскіх лесанасаджэнняў. Гавеман. // Асаблівасці характэрная рыса чаго‑н. Прыгодпіцкі элемент не адыгрывае ў гэтым творы [«Амок»] галоўнай.. ролі. «Полымя». Характэрна, што ў зборніку «Урачыстыя дні» заўважаецца прыкметнае ўзмацненне публіцыстычных элементаў. Гіст. бел. сав. літ. // Спец. Дэталь якога‑н. збудавання, механізма, прыстасавання. Элементы рухавіка. □ Адным з вельмі важных элементаў першых радыёпрыёмнікаў быў так званы крышталічны дэкатар. «Беларусь».

5. зб. або толькі мн. (элеме́нты, ‑аў); з азначэннем. Прадстаўнікі якога‑н. асяроддзя, грамадства. Прагрэсіўныя элементы грамадства. Контррэвалюцыйныя элементы. □ Кожнаму марксісту даўно вядома тая ісціна, што рашаючымі сіламі ва ўсякім капіталістычным грамадстве могуць быць толькі пралетарыят і буржуазія, у той час як усе сацыяльныя элементы.. непазбежна хістаюцца паміж гэтымі рашаючымі сіламі. Ленін. Няма чаго і казаць, што ўсе гэтыя прапаведнікі былі настолькі ж далёкія ад перадавых, рэвалюцыйна-дэмакратычных элементаў грамадства, наколькі, скажам, далёкі батрак ад абшарніка. Майхровіч.

6. з азначэннем. Разм. Чалавек, асоба. [Бацька:] — Гэта [тонфільм] — ужо не навінка тэхнікі, і толькі такі, як ты [Люся], адсталы элемент не ведае падобных рэчаў. Брыль. // Іран. Пра дрэннага ці шкоднага чалавека. [Волечка:] — Косця табе не які-небудзь элемент. Ён франты прайшоў. Чорны.

7. Прыбор, які выдзяляе электрычны ток, што ўтвараецца за кошт хімічных працэсаў. Сухі элемент. Гальванічны элемент.

•••

Перыядычная сістэма элементаў гл. сістэма.

Рэдказямельныя элементы — група металаў, большасць якіх знаходзіцца ў зямной кары ў вельмі невялікай колькасці і з цяжкасцю вылучаецца ў чыстым выглядзе.

Цеплавыдзяляльны элемент — стрыжань з ядзерным палівам, які з’яўляецца крыніцай цяпла ў ядзерным рэактары.

[Ад лац. elementum — стыхія, першапачатковае рэчыва.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

зрабі́ць (што) сов.

1. сде́лать; (образовать отверстие, проход — ещё) проде́лать; (ошибку, обряд и т.п.) соверши́ть;

яшчэ́ мо́жна мно́га чаго́ з. — ещё мо́жно мно́го чего́ сде́лать;

з. перакла́д — сде́лать перево́д;

ко́ла ~бі́ла сто абаро́таў у секу́нду — колесо́ сде́лало сто оборо́тов в секу́нду;

з. адту́ліну — сде́лать (проде́лать) отве́рстие;

з. агля́д — сде́лать обзо́р;

з. дабро́ каму́-не́будзь — сде́лать добро́ кому́-л.;

з. абхо́д — сде́лать (соверши́ть) обхо́д;

з. памы́лку — сде́лать (соверши́ть) оши́бку;

з. справазда́чу — сде́лать отчёт;

2. юр. произвести́ подве́ргнуть (чему);

з. до́пыт — произвести́ допро́с;

3. (выработать) сде́лать, произвести́, изгото́вить, вы́пустить; смастери́ть;

заво́д ~біў со́тні машы́н звыш пла́на — заво́д сде́лал (произвёл, изгото́вил, вы́пустил) со́тни маши́н сверх пла́на;

з. прыбо́р — смастери́ть (изгото́вить) прибо́р;

4. (какое-л. приспособление) сде́лать, устро́ить, сооруди́ть;

з. паве́ць — сде́лать (устро́ить, сооруди́ть) наве́с;

5. (чулки и т.п.) связа́ть;

6. (совершить что-л.) сде́лать, сотвори́ть; (налёт и т.п. — ещё) соверши́ть; учини́ть;

з. цуд — сде́лать (сотвори́ть) чу́до;

з. налёт — сде́лать (соверши́ть) налёт;

7. (вред и т.п.) причини́ть, принести́;

з. непрые́мнасць — причини́ть (принести́) неприя́тность;

8. (при выражении невыполнимости) поде́лать;

нічо́га не зро́біш — ничего́ не поде́лаешь;

што зро́біш — что поде́лаешь;

◊ з. го́нар — сде́лать честь;

з. канцы́ — прост. укоко́шить, угро́бить;

з. за́хады — приня́ть ме́ры;

зрабі́(це) ла́ску — сде́лай(те) одолже́ние; бу́дь(те) добры́; яви́те ми́лость;

з. ла́ску — оказа́ть любе́зность; сде́лать одолже́ние;

з. ду́рнем — сде́лать дурако́м

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

для предлог с род. для (каго, чаго);

он мно́го сде́лал для нау́ки ён шмат зрабі́ў для наву́кі;

непроница́емый для воды́ непраніка́льны для вады́;

кни́га для дете́й кні́га для дзяце́й;

для ма́стера э́то де́ло просто́е для ма́йстра гэ́та спра́ва про́стая;

для своего́ вре́мени э́то бы́ло достиже́нием для свайго́ ча́су гэ́та было́ дасягне́ннем; кроме того, иногда переводится также иными предлогами или конструкциями без предлогов, в частности: а) (в знач.: ради, по случаю, с целью чего-л.) дзе́ля (каго, чаго);

я э́то сде́лаю то́лько для вас я гэ́та зраблю́ то́лькі дзе́ля вас;

всё для побе́ды усё дзе́ля (для) перамо́гі;

угости́ть для пра́здника пачастава́ць дзе́ля свя́та; б) (для указания на назначение предмета) для (каго, чаго), на (што), пад (што), да (чаго);

ваго́н для куря́щих ваго́н для курцо́ў;

мешо́к для карто́феля мяшо́к на бу́льбу (для бу́льбы);

ка́дка для капу́сты каду́шка пад (на) капу́сту (для капу́сты);

прибо́р для бритья́ прыбо́р для гале́ння (брыцця́); в) (при таких возможностях, как у кого-, чего-л.) для (каго, чаго); а также переводится конструкциями без предлогов;

для него́ э́то непоси́льно для яго́ гэ́та не пад сі́лу, яму́ гэ́та не пад сі́лу; г) (принимая во внимание свойство кого-, чего-л., в условиях чего-л.) для (чаго), на (што);

для свои́х лет он о́чень ра́звит для сваі́х гадо́ў (на свае́ гады́) ён ве́льмі разві́ты;

для чего́? нашто́?, наво́шта?, для чаго́?;

для того́, что́бы для таго́, каб;

не́ для чего няма́ чаго́, няма́ дзе́ля чаго́;

◊

для ви́да для ві́ду, для вы́гляду.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)