◎ Нагану́ць ’настаяць, дамагчыся’ (Сл. ПЗБ), ’зажадаць’ (Сцяц.), ’вырашыць’ (Сл. ПЗБ), ’задумаць’ (Сцяц.), укр. нагану́ти ’ўспомніць, напомніць’. Прыставачнае ўтварэнне ад дзеяслова тыпу гану́ць ’усвядоміць, падумаць’ (ТС) і пад., што, відаць, звязаны з гадаць (гл.), параўн. адгинуць ’адгадаць’ і інш., або ад дзеяслова гинуць ’хлынуць’, параўн. наги‑ нуць ’наваліцца, напасці’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лускерка ’рыба гусцяра, Blicca bjoerkna L.’ (Зах. Дзвіна; віц., Нік. Очерки), укр. луски́рь ’рыба’, рус. ласкы́рь, лыска́рь ’рыба Abramis blicca; Abramis vimba’, паводле Фасмера (2, 462), звязаны з лыска́рь (бел. луска́р) ’рыдлёўка’, таму што нос у гэтай рыбы выступае наперад; аналагічна новав.-ням. Näsling, Meernase (дзе Nase ’нос’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Та́ктыка ’майстэрства падрыхтоўкі і вядзення бою, змагання; лінія паводзін’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.), такты́чны ’звязаны з правядзеннем бою, барацьбы’ (ТСБМ). Праз польск. taktyka, taktyczny з ням. Taktik або франц. tactique з тым жа значэннем з лац. tactica (ars), грэч. τακτικός, ‑η (τέχνη)/τάξις ’строй, лад’ (Фасмер, 4, 13).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трусь-трусь — падзыўныя словы для кролікаў (полац., Нар. лекс.). Відавочна, звязаны з трус ‘кролік’, параўн. укр. трусь‑трусь, польск. truś‑truś — падзыўныя для кролікаў, аднак паколькі гэтыя словы ўжываюцца для падзывання і іншых жывёл, то могуць узыходзіць да тпрусь‑тпрусь, гл. тпро‑тпра (ЕСУМ, 5, 660; Борысь, 645).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трытату́шка, тарадэ́йка (гл.) ‘пустабрэх, які многа гаворыць’ (Мат. Маг. 2). Ад гукапераймання тра-та-та (гл.); пачатак слова можа быць звязаны з польск. tryt ‘драўляная педаль у машынах’ (у тым ліку ў калаўротку), стук якой падобны да тарахцення, балбатні, што з ням. Tritt < Trittbrett (an Maschinen), гл. Вінцэнц.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
акрэдытава́ны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад акрэдытаваць.
2. у знач. прым. Які звязаны з дыпламатычным прадстаўніцтвам у замежнай краіне. Акрэдытаваны пасол.
3. у знач. прым. Якому выдадзены разліковы акрэдытыў. Акрэдытаваная асоба.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
жні́ўны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да жніва, звязаны з ім. Жніўная пара. □ У жніўны дзень на вуліцы бязлюдна. Нават бэз заснуў каля дзвярэй. Караткевіч. // Які выконваецца ў час жніва. Жніўны абрад. Жніўная песня.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падсо́сны, ‑ая, ‑ае.
Спец.
1. Якую ссе дзіцяня. Падсосная свінаматка. Падсосныя кабылы. // Такі, які ссе матку (пра парасят, цялят і пад.). Падсосныя парасяты.
2. Звязаны з адкормам маладняку малаком матак. Падсосны перыяд. Падсосны метад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рэўматы́чны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да рэўматызму, звязаны з рэўматызмам. Рэўматычны прыступ. Рэўматычны боль. □ Даніла Платонавіч сядзеў пад разгалістай грушай у старым крэсле, накрыўшы свае хворыя рэўматычныя ногі цёплай коўдрай, і драмаў. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
салю́тны, ‑ая, ‑ае.
Які мае адносіны да салюту, звязаны з ім. Салютны залп. Салютнае вітанне. □ Начныя стукі ў родны дом Ляцяць ціхутка, як гарошынкі, Але і ў іх ужо заложаны Салютны, пераможны гром. Семашкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)