ein ~er Satz — грам. сказ, да яко́га адно́сіцца другі́ сказ
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
акалі́чнасцьж
1. Úmstand m -(e)s, -stände;
акалі́чнасцімн Úmstände pl, Verhältnisse pl;
жыццёвыя акалі́чнасці Lébensverhältnisse pl;
2.грам Adverbiálbestimmung [-v-] f -, -en; Adverbiále [-vər-] n -s, -li¦en
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
развіты́II
1. entwíckelt, entfáltet;
са́мы развіты́ béstentwickelt;
2. (пра чалавека) gut entwíckelt; áufgeweckt (пра дзіця);
развіты́ не па гада́х frühreif;
3.грам:
развіты́ сказ erwéiterter Satz
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
састаўны́
1. (які складаецца з некалькіх частак) zusámmengesetzt;
састаўны́ выка́знікграм ein zusámmengesetztes Prädikát;
2. (які з’яўляецца часткай чаго-н) Bestánd;
састаўна́я ча́стка Bestándteil m -s, e
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
прынале́жны
1. (да чаго) принадлежа́щий (к чему);
2. (да чаго) прича́стный (к чему);
лю́дзі, ~ныя да літарату́ры — лю́ди, прича́стные к литерату́ре;
3.грам. притяжа́тельный;
п. займе́ннік — притяжа́тельное местоиме́ние
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Ві́льгаць ’сырасць, макрата; вада, вадкасць’ (БРС, КТС, Нас.; КЭС, лаг.; Мал., Бяльк., Шат., Касп.); ’адліга’ (Нас.). Укр.ві́льгість ’вільгаць, сырасць’. Лексема запазычана з польск.wilgoć ’тс’ (Шатэрнік, 46; Пальцаў, Лекс. і грам., 38; Цвяткоў, 60) ці дакладней са ст.-польск.: ст.-бел.вилкость (з XV ст.) ст.-польск.wilkość (Карскі, Труды, 310). У сучаснай бел. мове маецца вельмі шмат новаўтварэнняў з пачатковым вільгаць‑: вільгатнець, вільгацеабмен, вільгацеаддача, вільгацелюбівы, вільгацепадʼёмны, вільгаціць, вільгацеёмістасць, вільгацястойкі, вільгацяўстойлівы і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Княгі́ня1 ’жонка князя’ (ТСБМ). Укр.княгиня, рус.княгиня ’тс’, балг.княгиня, серб.-харв.кнѐгиња, славен.knegínja ’тс’, чэш.kněhyne, kněni, славац.kneginja ’тс’, в.-луж.knjéni ’пані’. Да прасл.kъnęgyni, утворанага пры дапамозе суфіксацыі на ‑yni (SP, 1, 139) ад *kъnęgъ перад трэцяй палаталізацыяй, згодна з якой *kъnęgъ > kъnędzь (гл. князь1).
Княгі́ня2 ’нявеста’ (ТСБМ, Нар. словатв., З нар. сл., Сержп. Грам., Яруш., Хрэст. дыял., Шн., Гарэц., Грыг.). Гл. княгіня1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ку́бак ’невялікая пасудзіна для піцця’ (ТСБМ, Касп., Шат., Сцяц. Нар., Сержп. Грам., Сцяшк., Дразд., КЭС, лаг., Бяльк., Р. В., З нар. сл., Сл. паўн.-зах.). Укр.кубок, рус.кубок ’тс’, польск.kubek, н.-луж.kubk ’тс’ да куб (гл.). Рэканструкцыя kǫbъ дазваляе думаць аб запазычанні польск.kubek з беларускай або ўкраінскай мовы. Увогуле надзвычай слабая зафіксаванасць гэтай лексемы выклікае сумненні ў яе спрадвечным характары, хаця эвентуальная крыніца запазычання не знойдзена (параўн. Слаўскі, 3, 295).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ма́гля ’часовая ўкладка снапоў жыта або пшаніцы (9 і дзесяці наверх)’ (слуц., Лекс. і грам.) < ⁺мандля. Укр.мандель ’укладка снапоў або жменей канапель у 15 ці 50 штук’, польск.mendel ’бабка’, в.-луж.mandl, чэш.mandel, славац.mandeľ ’бабка з 15 снапоў’ — усе з ням.Mandel ’тс’, якое паходзіць з с.-лац.mandala ’карзіна’, ’вулей’. Бел.ма́гля, запазычанае з польск., змяніла род (м. на ж.), а таксама ‑н‑, ‑длʼ‑ перайшло ў ‑глʼ‑. Гл. яшчэ мэндлік.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Склон1грам. ‘склон’ (ТСБМ, Байк. і Некр., Гарэц., Др.-Падб., Стан.). Утварэнне на ўласнай глебе ад запазычаных граматычных тэрмінаў склане́нне (гл.), скланя́ць, параўн. рус.склоне́ние, склоня́ть. Крукоўскі (Уплыў, 42) лічыць беларускае слова запазычаннем з рускай мовы.
Склон2 ‘схіл’ (Гарэц., Ласт., Сл. ПЗБ, Др.-Падб., Яшк.), ‘нахіл’ (ТС). У сучаснай літаратурнай мове, хутчэй за ўсё, з рус.склон ‘схіл’, аднак у народнай мове можа быць самастойным утварэннем, параўн. кланіць (гл.) і наступнае слова.