упіка́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак., каго, каму, з дадан. сказам і без дап.
Папракаць каго‑н., выказваць неадабрэнне, нездавальненне за што‑н. Глядзеў [Звераў] на трапяткі сонечны зайчык.. і ўпікаў сябе за тое, што схлусіў урачу. Алешка. Так, так, Паліна больш за ўсіх будзе ўпікаць.. [Ніне], што ў апошні час не пісала і нават у час канікулаў не наведалася дамоў. Сіўцоў. І хоць дзеду Мікалаю ўжо ішоў восьмы дзесятак — .. ён, і не думаў пакідаць працу і вельмі злаваўся, калі бабка Вікця ўпікала, што ён цэлымі днямі прападае на ферме. Даніленка. [Яраш:] — Я расказаў Галі пра гэтую жанчыну яшчэ да таго, як мы пажаніліся. Тады яна змаўчала і сказала, што ўсё разумее... А цяпер упікае. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уцягну́цца, уцягнуся, уцягнешся, уцягнецца; зак.
1. Прасунуцца ў вузкую адтуліну. Нітка ўцягнулася ў іголку.
2. Прыняць удзел у чым‑н. [Сымон] пакрысе ўцягнуўся ў гаворку і нарэшце сам пачаў гаварыць гладка і цікава. Чорны. Вера шмыгнула да сваіх кароў. Не хацелася ёй адказваць на кпіны, каб не ўцягнуцца ў пустую балбатню. Гаўрылкін.
3. перан. Паступова прывыкнуць, прызвычаіцца да чаго‑н.; асвоіцца з чым‑н. Уцягнуцца ў работу. □ [Павел Іванавіч:] — Канешне, на першых часах нялёгка будзе, але пачнеш вучыцца, уцягнешся, і ўсё стане на сваё месяца. Кулакоўскі. Часам.. бывае так, што от чалавек нясе ношку, і хоць яна нялёгкая, аднак уцягнецца і нясе. Сабаленка.
4. перан. Прыахвоціцца да чаго‑н. — Так уцягнуўся Анціп у гарэлку — рады няма, — казаў Архіп Архіпавіч. Сіняўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Жвавы ’бойкі, рухавы’. Рус. паўд., зах. жвавый, укр. жвавий, польск. żwawy, памор. žvavï ’тс’, чэш. уст. нар. žvavý ’гаваркі, балбатлівы’, славац. уст. žvavosť ’балбатня’, в.-луж. žwawy ’хто жуе; балбатлівы’. Міклашыч (413) суадносіў бел. жвавы ’вясёлы’ з živ‑ (žĭv‑). Коген (Уч. зал. БГУ, сер. филол., вып. 1. Мн., 1940, с. 193) выдзяляў суфікс ‑ав‑. Таксама Мартынаў–Міхневіч (Маладосць, 1969, 10, 134) узводзяць да žĭv‑. Брукнер (668) лічыў, што żwawy да żuć ’жаваць’, а ўсх.-слав. словы з польск. Паходжанне польск. слова і яго семантыку ў русле думкі Брукнера тлумачыў Атрэмбскі (Życie wyrazów, 130–131). Трубачоў (Этимология, 1965, 63–64), рэканструюючы прасл. дыял. *žьvavъjь, указваў на семантычнае і фармальнае супадзенне з авест. j̆vaya ’жвавы’ і дапускаў іранскае ўздзеянне на слав., паколькі больш слав. форм з žьv‑ ён не адзначыў. Аднак такой формай можна лічыць жэўжык (гл.). Калі прыняць тэзіс Міклашыча пра *žьv‑//*živ‑, і.-е. форма будзе мець выгляд *gu̯ī̆u‑ (Покарны, 1, 468). Чэш., славац., в.-луж. і ст.-польск. значэнні ўказваюць на магчымасць прыняцця гіпотэзы Брукнера пра суаднясенне з жаваць, аднак, верагодна, бел. і ўкр. формы маглі ўзнікнуць незалежна ад польск. Мсцісл. жвялы ’жвавы’ і вытворныя (жвяла, жвяласць), жвялець ’жвавець’ (гл.), чэрв. жвалы, укр. дыял. жвалий ’жвавы’ (Жэлях.), магчыма, суадносяцца з літ. žvalus ’жвавы, лоўкі’. Да гэтай формы ўзводзіць бел. дыял. жвяла, жвялець Лаўчутэ (Baltistica, VI, 2, 199). Пры гэтым літ. форма магла ўздзейнічаць на бел., а бел. семантыка на літ. Супрун, Бел.-польск. ізал., 124–129.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
мо́жна в знач. безл. сказ.
1. мо́жно, возмо́жно;
усё, што м. зрабі́ць, бу́дзе зро́блена — всё, что мо́жно (возмо́жно) сде́лать, бу́дет сде́лано;
2. мо́жно; позволи́тельно, разреша́ется;
м. зайсці́? — мо́жно зайти́?;
◊ м. сказа́ць — вводн. сл. мо́жно сказа́ть;
нако́лькі м. — наско́лько (ели́ко) возмо́жно;
купі́ў не купі́ў, а патаргава́ць м. — посл. попы́тка не пы́тка, а спрос не беда́; за спрос не бьют в нос;
жыць м. — жить мо́жно;
пасалі́ўшы, е́сці м. — так себе́; бо́лее или ме́нее
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
там
1. нареч. там;
т. і сям — там и сям;
т. і тут — там и тут;
вось т. — вот там;
2. нареч. там, пото́м;
т. віда́ць бу́дзе — там (пото́м) ви́дно бу́дет;
3. частица (в уступительных оборотах) там;
што б т. ні было́ — что бы там ни́ было; во что бы то ни ста́ло;
як бы т. ні было́ — как бы там ни́ было;
◊ адна́ нага́ тут, друга́я т. — одна́ нога́ здесь, друга́я там
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
next
[nekst]
1.
adj.
насту́пны; суме́жны, сусе́дні
next room — суме́жны пако́й
We’ll catch the next train — Мы пасьпе́ем на насту́пны цягні́к
the next house to ours — дом сусе́дні з на́шым
my next neighbor — мой найбліжэ́йшы сусе́д
next day — наза́ўтра
next year — нале́та
2.
adv.
1) пасьля́, заты́м
He is going to write a letter next — Пасьля́ ён бу́дзе піса́ць ліст
2) па-сусе́дзку, по́бач
He lives next door — Ён жыве́ ў сусе́днім до́ме, у сусе́дняй кватэ́ры
3) (to)
а) найбліжэ́й
б) ама́ль; блізу́
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
thaw
[Өɔ]
1.
v.t.
1) растапля́ць
Salt was put on the sidewalk to thaw the ice — Хо́днік пасы́палі со́льлю, каб растапі́ць лёд
2) адта́йваць, размаро́жваць
to thaw frozen meat — размаро́зіць замаро́жанае мя́са
2.
v.i.
1) адтава́ць
it will probably thaw today — Сёньня магчы́ма бу́дзе адтава́ць
2) Figur. растава́ць, паступо́ва зьніка́ць (пра суро́васьць); мякчэ́ць, дабрэ́ць (пра сэ́рца)
3.
n.
1) растава́ньне (лёду); адта́йваньне, размаро́жваньне n. (мя́са)
2) адле́га, адлі́га f.
a January thaw — сту́дзеньская адле́га
3) Figur. адлі́га f.
political “thaw” — паліты́чная “адлі́га”
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
müssen
* мадальны дзеяслоў, абазначае:
1) аб’ектыўную або ўнутраную неабходнасць:
ich muss das máchen — я паві́нен гэ́та зрабі́ць
man muss — трэ́ба, неабхо́дна
2) лагічную выснову, дапушчэнне:
er muss krank sein — напэўна, ён хво́ры
3) міжвольнае дзеянне:
da músste er láchen — тут ён міжво́льна засмяяўся
4) пажаданне (ва ўмоўным ладзе):
das müsste ímmer so sein! — няха́й заўсёды бу́дзе так!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
я́ма ж.
1. я́ма, род. я́мы ж.;
во́лчья я́ма охотн., воен. во́ўчая я́ма;
возду́шная я́ма ав. паве́траная я́ма;
2. (тюрьма) уст. турма́, -мы́ ж.; астро́г, -га м.;
◊
рыть себе́ я́му на сябе́ нож вастры́ць; пятлю́ шука́ць;
не рой друго́му я́мы — сам в неё попадёшь посл. хто на друго́га я́му капа́е, сам ча́ста ў яе ўпада́е; не рабі́ каму́ бяды́, бо сам яе́ сустрэ́неш; не бі чужо́га це́ла — бу́дзе сваё цэ́ла.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
ciąg, ~u
м.
1. працяг;
ciąg dalszy (nastąpi) — працяг (будзе);
w ~u roku — на працягу года; цягам года;
jednym ~iem — без перапынку;
2. лінія;
ciąg technologiczny (produkcyjny) — тэхналагічная (вытворчая) лінія;
3. цяга;
ciąg w piecu — цяга ў печы;
4. паляўн. цяга;
ciąg ptaków — цяга птушак;
5. ход;
6. паслядоўнасць;
ciąg liczb — паслядоўнасць лікаў
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)