Verbum

нарадзі́ць, -раджу́, -ро́дзіш, -ро́дзіць; -ро́джаны; зак.

1. каго (што). Даць жыццё каму-н., пусціць на свет.

Н. сына.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан., што. Даць пачатак чаму-н., стварыць што-н., быць прычынай з’яўлення чаго-н.

Крыўда нарадзіла злосць.

◊

У чым маці нарадзіла (разм.) — зусім голы.

|| незак. нараджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. нараджэ́нне, -я, н.

замару́дзіць, -у́джу, -у́дзіш, -у́дзіць; -у́джаны; зак.

1. што. Зрабіць больш павольным, марудным.

З. крок.

2. што. Маруднымі дзеяннямі затрымаць што-н., з’яўленне чаго-н.

Надта з. выкананне пастановы.

3. без дап., з інф. або з чым. Затрымацца, прыпазніцца.

Знаёмы не замарудзіў прынесці кнігу.

З. з адказам на пісьмо.

|| незак. замару́джваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

заснава́ць¹, -ную́, -нуе́ш, -нуе́; -нуём, -нуяце́, -ную́ць; -ну́й; -нава́ны; зак., што.

1. Пакласці пачатак чаму-н., стварыць.

З.

Беларускую акадэмію мастацтваў.

З. суверэнную дзяржаву.

2. на чым. Зрабіць на аснове чаго-н., пакласці ў аснову што-н.

З. планы на разліках.

3. Плетучы, снуючы, зацягнуць якую-н. паверхню чым-н.

Павук заснаваў шыбу павуцінай.

|| незак. засно́ўваць, -аю, -аеш, -ае.

дзявя́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Лічба

9.

2. Група з дзевяці чалавек або дзевяці аднародных прадметаў.

Дзявяткамі плылі самалёты.

3. Назва чаго-н., абазначанага лічбай 9 (разм.).

Прыехаў на дзявятцы (на трамваі, аўтобусе, тралейбусе пад №9). Мяч трапіў у дзявятку (верхні вугал футбольных варот).

4. Школьная адзнака.

5. Ігральная карта з дзевяццю ачкамі.

дзяся́так, -тка, мн. -ткі, -ткаў, м.

1. Адзінка падліку, роўная дзесяці, а таксама дзесяць аднолькавых прадметаў.

Д. яек.

2. Дзесяць год узросту.

Дзявяты д. пайшоў.

3. мн. Перадапошняя лічба шматзначнага ліку.

Клас адзінак, дзясяткаў, соцень.

4. мн. Пра вялікую колькасць чаго-н.

Да яго звяртаюцца дзясяткі людзей.

◊

Не з баязлівага дзясятка хто (разм.) — пра смелага, рашучага чалавека.

дзяся́тка, -і, ДМ -тцы, мн. -і, -так, ж.

1. Лік 10.

2. Група з дзесяці чалавек або дзесяці аднародных прадметаў.

Д. лепшых супрацоўнікаў.

3. Назва чаго-н., абазначанага лікам 10 (разм.).

Трапіць у дзясятку (дакладна ў цэнтр мішэні). Паехаў на дзясятцы (на трамваі, тралейбусе, аўтобусе пад №10).

4. Ігральная карта з дзесяццю ачкамі.

5. Найвышэйшая школьная адзнака.

валасо́к, -ска́, мн. -скі́, -ско́ў, м.

1. гл. волас.

2. Тонкая металічная ніць, спружына, дроцік у якім-н. механізме.

3. Тое, што і варсінка (у 2 знач.; спец.).

◊

На валаску (вісець) (разм.) — знаходзіцца ў вельмі ненадзейным, небяспечным становішчы.

Жыццё хворага на валаску.

На валасок (валаску) ад чаго — вельмі блізка (ад якога-н. няшчасця).

Быць на валасок ад смерці.

ва́ртасць, -і, мн. -і, -ей, ж.

1. Каштоўнасць, цана грашовага знака.

Аблігацыя вартасцю ў дзесяць рублёў.

2. Кошт чаго-н. у грашовых адзінках.

Вызначыць в. рэчы.

3. Колькасць грамадска неабходнай працы, затрачанай на вытворчасць тавару і ўвасобленай у гэтым тавары (спец.).

Прыбавачная в.

Спажывецкая в.

Менавая в.

Закон вартасці.

|| прым. ва́ртасны, -ая, -ае (да 3 знач.; спец.).

Вартасныя паказчыкі.

ва́рты, -ая, -ае.

Які заслугоўвае чаго-н. або мае каштоўнасць.

В. ўвагі.

В. пахвалы.

Вопыт, в. пераймання.

◊

Адзін другога варты (разм.) — пра людзей, якія ў аднолькавай ступені маюць адмоўныя якасці, рысы.

Гроша ломанага не варты (разм.) — не мае ніякай вартасці, ніякага значэння.

Не варты выедзенага яйца (разм.) — пра што-н. вельмі дробязнае, нікчэмнае.

Нікуды не варты (разм.) — вельмі дрэнны.

во́блака, -а, мн. во́блакі і абло́кі, -аў, н.

1. Вялікая маса згусцелай вадзяной пары ў атмасферы.

Кучавыя воблакі.

2. перан., чаго. Суцэльная маса лёгкіх часцінак (пылу, дыму) у паветры.

В. пылу.

|| памянш. во́блачка, -а, мн. -і, -аў, н. і аблачы́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.

|| прым. во́блачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

В. слой.