Verbum

лі́рыка, -і, ДМ -рыцы, ж.

1. Адзін з трох родаў мастацкай літаратуры, у якім адлюстроўваюцца перажыванні, пачуцці, настроі паэта.

Беларуская л.

2. Сукупнасць твораў гэтага роду паэзіі.

Л.

Багдановіча.

3. перан. Чуллівасць, перажыванні, настрой (разм.).

Пакіньце лірыку!

|| прым. ліры́чны, -ая, -ае.

Лірычная паэзія.

Л. настрой.

○

Лірычнае адступленне — у эпічным або ліра-эпічным літаратурным творы: прасякнутае лірызмам адступленне, афарбаванае інтымнай звернутасцю аўтара да чытача.

◊

Лірычнае адступленне — адступленне ад тэмы (размова і інш.).

ма́ці, РДМ ма́ці і ма́церы, В ма́ці і ма́церу, Т ма́ці і ма́церай, мн. ма́ці і ма́церы, Р ма́ці і мацярэ́й, Д ма́ці і мацяра́м, Т ма́ці і мацяра́мі, М ма́ці і мацяра́х, ж.

1. Жанчына ў адносінах да сваіх дзяцей.

Родная м.

М.-адзіночка.

2. Самка ў адносінах да яе дзяцей.

|| прым. мацяры́нскі, -ая, -ае (да 1 знач.) і ма́церын, -а (да 1 знач.; разм.).

Мацярынская любоў.

Мацерына паліто.

мачы́ць, мачу́, мо́чыш, мо́чыць; мо́чаны; незак.

1. каго-што. Рабіць мокрым, вільготным.

Дождж мочыць збожжа.

2. што. Трымаць што-н. у чым-н. вадкім, прамочваць, насычаць вадкасцю, каб надаць адпаведныя якасці, уласцівасці.

М. лён.

|| зак. замачы́ць, -мачу́, -мо́чыш, -мо́чыць; -мо́чаны і намачы́ць, -мачу́, -мо́чыш, -мо́чыць; -мо́чаны; наз. замо́чванне, -я, н. (да 2 знач.), замо́чка, -і, ДМ -чцы, ж. (да 2 знач.) і мачэ́нне, -я, н. (да 2 знач.).

|| прым. мачы́льны, -ая, -ае.

меха́ніка, -і, ДМ -ніцы, ж.

1. Раздзел фізікі аб руху цел у прасторы і сілах, якія выклікаюць гэты рух.

Тэарэтычная м.

2. Галіна тэхнікі, што займаецца пытаннямі прымянення вучэння пра рух і сілы для вырашэння практычных задач.

Прыкладная м.

3. перан. Складаная будова, сутнасць чаго-н. (разм.).

Хітрая м.

○

Нябесная механіка — раздзел астраноміі, які вывучае рух нябесных цел Сонечнай сістэмы.

|| прым. механі́чны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

М. рух.

мі́німум, -у, м.

1. Найменшая колькасць, найменшая велічыня ў шэрагу дадзеных; проціл. максімум.

Скараціць выдаткі да мінімуму.

2. Сукупнасць ведаў, навучальных прадметаў, абавязковых для спецыяліста, а таксама экзамены па гэтых прадметах.

Кандыдацкі м.

М. па агратэхніцы.

3. у знач. прысл. Сама менш (пры словах, якія абазначаюць колькасць).

Каштуе м. пяцьсот рублёў.

4. у знач. прым., нязм. (ужыв. пасля азначаемага слова). Тое, што і мінімальны.

Праграма-м.

○

Пражытачны мінімум — найменшая колькасць сродкаў, якая неабходна для існавання.

мядзве́дзь, -я, мн. -і, -яў, м.

1. Вялікая драпежная млекакормячая жывёліна сямейства мядзведзевых з густой поўсцю і тоўстымі нагамі.

Буры м.

Белы м.

2. перан. Пра няўклюднага, непаваротлівага чалавека (разм.).

◊

Дзяліць шкуру незабітага мядзведзя (разм.) — размяркоўваць прыбытак, якога ў наяўнасці яшчэ няма.

Мядзведзь на вуха наступіў каму (разм., жарт.) — пра чалавека, у якога адсутнічае музыкальны слых.

|| прым. мядзве́джы, -ая, -ае.

Мядзведжыя сляды.

Мядзведжае футра.

Мядзведжая паходка (перан.).

◊

Мядзведжы куток (разм.) — аддаленае, глухое месца.

каза́, -ы́, мн. ко́зы і (з ліч. 2, 3, 4) казы́, коз, ж.

1. Невялікая парнакапытная жвачная жывёліна (свойская, дзікая) сямейства пустарогіх; самка казла.

Даіць казу.

2. Двухметровая драўляная мерка ў форме разнятага цыркуля для абмервання зямельных участкаў (разм.).

3. Заплечныя насілкі для пераносу цэглы на будоўлі (уст.).

4. Беларускі калядны абрад.

|| памянш. ко́зачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).

|| прым. казі́ны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Казінае малако.

карэкці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны; незак., што.

1. Уносіць карэктывы, папраўкі ў што-н.

К. праект пастановы.

К. агонь артылерыі.

2. Выпраўляць памылкі ў карэктуры.

К. артыкул.

|| зак. скарэкці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны (да 1 знач.) і адкарэкці́раваць, -рую, -руеш, -руе; -руй; -раваны (да 1 знач.).

|| наз. карэкці́раванне, -я, н. і карэкціро́ўка, -і, ДМ -ро́ўцы, мн. -і, -ро́вак, ж. (да 1 знач.); прым. карэкціро́вачны, -ая, -ае (да 1 знач.).

каска́д, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Натуральны або штучны вадаспад з уступамі.

2. перан., чаго. Імклівая, нястрымная плынь чаго-н.

К. слоў.

3. Акрабатычны прыём, які імітуе падзенне з чаго-н. (з каня, веласіпеда, турніка і інш.; спец.).

4. У аперэце: хуткі танец, які суправаджаецца спевамі.

5. У тэхніцы: група паслядоўна звязаных і аб’яднаных у адну сістэму аднатыпных прыстасаванняў, збудаванняў і пад. (спец.).

К. гідраэлектрастанцый.

|| прым. каска́дны, -ая, -ае.

Каскадныя электрастанцыі.

катэго́рыя, -і, мн. -і, -рый, ж.

1. У філасофіі: асноўнае паняцце, якое адлюстроўвае найбольш істотныя сувязі і адносіны рэальнай рэчаіснасці і пазнання.

К. часу.

К. формы і зместу.

2. У навуковай тэрміналогіі: родавое паняцце, якое абазначае разрад з’яў, прадметаў ці найбольш агульную іх прымету.

Граматычныя катэгорыі.

К. роду.

Гістарычныя катэгорыі.

3. Група асоб, аднародных прадметаў, з’яў, аб’яднаных агульнасцю якіх-н. прымет.

Розныя катэгорыі людзей.

|| прым. катэгарыя́льны, -ая, -ае (да 1 знач.; кніжн.).