асудзі́ць, асуджу́, асу́дзіш, асу́дзіць; асу́джаны; зак., каго-што.
1. Пакараць, вынесці абвінаваўчы прыгавор.
А. злачынцаў.
2. Выказаць неадабрэнне, прызнаць заганным, ганебным.
Усе асудзілі яго ўчынак.
3. перан., на што. Аддаць, пакінуць на волю лёсу (высок.).
А. на голад.
|| незак. асуджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і асу́джваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. асуджэ́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
агля́д, -у, М -дзе, м.
1. гл. агледзець.
2. Абследаванне якога-н. аб’екта для выяўлення або праверкі яго стану.
Медыцынскі а.
Тэхнічны а.
3. Афіцыйнае інспектаванне войск камандаваннем на парадзе.
4. Грамадская праверка, паказ чаго-н.
А. выстаўкі.
5. Кароткае паведамленне пра з’явы, падзеі, факты, звязаныя паміж сабою.
А. творчасці пісьменніка.
Міжнародны а.
|| прым. агля́дны, -ая, -ае.
А. артыкул.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
кульга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Хадзіць чыкільгаючы, нясмела ступаючы на карацейшую ці балючую нагу.
2. Быць кульгавым, мець карацейшую ці балючую нагу.
3. перан. Мець недахопы, быць у нездавальняючым стане (разм.).
У яго арфаграфія кульгае.
◊
Кульгаць на абедзве нагі (разм., неадабр.) — мець многа прабелаў (пра чые-н. веды, пра якую-н. справу, работу).
|| наз. кульга́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
праня́ць, прайму́, про́ймеш, про́йме; праня́ў, -няла́, -ло́; праймі; праня́ты; зак.
1.(1 і 2 ас. не ўжыв.), каго-што. Прабраць, пранікнуць усярэдзіну.
Сырасць праняла мяне наскрозь.
Праняў холад.
2. перан., каго. Моцна падзейнічаць на каго-н.
Нічым яго не проймеш.
Гэта гора праняло ўсіх да слёз.
3. безас., каго. Пранесці (пра панос; разм.).
|| незак. прайма́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыкава́ць, -кую́, -куе́ш, -куе́; -куём, -куяце́, -кую́ць; -ку́й; -кава́ны; зак., каго-што.
1. Коўкай прымацаваць да чаго-н.
П. сейф да сцяны.
2. перан. Прымусіць нерухома заставацца ў якім-н. стане, на якім-н. месцы.
Страх прыкаваў яго да месца.
◊
Прыкаваць чыю ўвагу, позіркі да каго-чаго (кніжн.) — прыцягнуць чыю-н. пільную ўвагу, позіркі.
|| незак. прыко́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
распо́рка, -і, ДМ -рцы, мн. -і, -рак, ж.
1. Брус, планка для надання ўстойлівасці часткам збудаванняў, для захавання чаго-н. у пэўным становішчы.
Р. для лыжаў.
2. Тое, што і разрэз, распорак.
На ім быў кароткі кажушок з аблямаванай распоркай ззаду.
3. Разарванае па шве месца.
Яго шапка была скрозь з распоркамі.
|| прым. распо́рачны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
серадня́к, -а́, мн. -і́, -о́ў, м.
1. гіст. Селянін-аднаасобнік, які меў зямельны ўчастак, апрацоўваў яго ўласнымі сіламі без наёмнай працы і па сваім маёмасным становішчы знаходзіўся паміж бедняком і кулаком.
2. Чалавек сярэдніх здольнасцей, які нічым асаблівым не вылучаецца.
|| ж. серадня́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак (да 1 знач.).
|| прым. серадня́цкі, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
со́ла.
1. нескл., н. Музычны твор або яго частка, прызначаная для выканання адным музыкантам, спеваком або танцорам.
С. для цымбалаў з аркестрам.
2. нескл., н. Выкананне такога твора адным чалавекам.
С. на баяне.
3. прысл. Без удзелу каго-н., асобна ад іншых (пра выкананне музычных твораў, танцаў).
Танцаваць, пець с.
|| прым. со́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
характарызава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны; зак. і незак., каго-што.
1. Даць (даваць) характарыстыку каму-, чаму-н.
Х. вучня з боку паводзін.
2. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Выявіць (выяўляць) адметную рысу, асаблівасць каго-, чаго-н.
Яго характарызуе чуласць да людзей.
Нашу літаратуру характарызуе дэмакратычнасць.
|| зак. таксама ахарактарызава́ць, -зу́ю, -зу́еш, -зу́е; -зу́й; -зава́ны (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
ша́ркаць, -аю, -аеш, -ае; незак.
1. чым і без дап. Утвараць шорах, шум трэннем, закранаць што-н. з шумам.
Ш. мянташкай па касе.
Шабля шаркала аб падлогу.
2. са словам «нагой» або без яго. Прыстаўляць адну нагу да другой, стукаючы абцасам аб абцас (пры паклоне, вітанні і пад.).
|| аднакр. ша́ркнуць, -ну, -неш, -не; -ні.
|| наз. ша́рканне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)