1. Зрабіць амаль нябачным; часова схаваць. Малады бярэзнік і альшэўнік атулілі буданы зялёным аксамітам, прыхавалі ад чалавечага вока.Шчарбатаў.Падчас бойкі ля універсітэта яшчэ мінулай восенню.. [Вольга] памагла мне апрытомнець і прыхавала наган, калі ён выпаў у мяне з кішэні.Карпюк.— А я пайду ставіць каня і прыхаваю ў пуньку бярвенне.Чорны.// Зберагчы для будучых часоў; пакінуць на запас. — Трэба нам быць гатовым на ўсё і хоць што-небудзь прыхаваць. Прыйдзецца ў лес бегчы, тады з лесу выходзіць, дык застанешся ў чым стаіш...Карпюк.— Не, брат Стары, тут і танней пражыць можна. Будзеш сабе сталавацца ў бацькі, можна і капейку прыхаваць.Колас.
2.перан. Схаваць, утаіць, скрыць што‑н. У Марыі кальнула ў сэрцы, але яна старалася прыхаваць гэта ад мацеры.Кулакоўскі.Каб прыхаваць сваю збянтэжанасць, я ўнурыўся ў школьны журнал, разглядаючы спісы вучняў мінулых гадоў.Якімовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгарэ́цца, ‑руся, ‑рышся, ‑рыцца; зак.
1. Узяцца добра гарэць. Юзік кінуўся збіраць палачкі і сухія трэсачкі, каб шпарчэй разгарэўся агонь.Колас.[Муха] лапатала пад шклом, пакуль не разгарэўся кнот.Баранавых.
2. Стаць агніста-чырвоным. Белая паласа на ўсходзе пачырванела, разгарэлася.Шамякін.
3.перан. Стаць чырвоным, гарачым (ад узбуджэння, хвалявання і пад.). Ад бегу і шпаркай хады шчокі .. [Макаравы] разгарэліся.Колас.
4.перан. Дайсці да стану моцнага ўзбуджэння, узрушэння, пранікнуцца якім‑н. пачуццём. — Самому табе не месца ў калгасе! — разгарэўшыся, крычала .. [Вера].Дуброўскі.[Незнаёмы:] Не ўтрымаеш, маці, свайго сына, калі ў ім кроў разгарыцца і душу яго да святла пацягне.Купала.
5.перан. Развіваючыся, узмацняючыся, дасягнуць вялікага напружання, вялікай сілы. Апетыт разгарэўся. □ Спрэчкі разгарэліся. Кожны з прысутных адстойваў свой погляд.Колас.Настрой у мяне быў цудоўны, стары мне вельмі спадабаўся, фантазія мая разгарэлася, і я пачаў маляваць будучае Асіповіч.Рамановіч.Сама што разгарэлася работа на полі.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сум, ‑у, м.
1. Пачуццё смутку, жалю, душэўнай горычы. Неадольны сум застыў у карых вачах [Івана].Новікаў.— Усё вельмі проста, — у Міколавым голасе непрыхаваны сум.Навуменка.З глыбокім сумам глядзіць стары.Клышка.// Тое ж самае пачуццё, але больш лёгкае і светлае; журба. У .. голасе [Антаніны Міхайлаўны] нават чулася нотка суму і спачування.Колас.І думкі новыя і сум нязведаны, салодкі.Брыль.Васіль Паўловіч трошкі з сумам, але і з гонарам успамінае тыя цяжкія, складаныя дні.Кулакоўскі.Ціхі сум вачэй дзявочых Павязу ў сядле з сабою.Панчанка.
2. Душэўная трывога ў спалучэнні са смуткам, маркотай; туга. Апусцелыя лугі і палі навявалі сум.Чарнышэвіч.Максіма зноў агарнуў сум астрожных будняў.Машара.Але ў тую ж хвіліну .. [Асядовіча] апанаваў жудасны сум па дзецях.Чорны.
3. Пакутлівая маркота; нуда. [Яшчын:] — Якое ж можа быць жыццё без цвыркуна! Загінеш ад суму...Хадкевіч.Жыць люблю каля чыгункі, Тут не будзеш знацца з сумам.Прануза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
manner
[ˈmænər]
n.
1) спо́саб -у m.
in this manner — гэ́так, такі́м пара́дкам
2) мане́ра f., спо́саб дзе́яньня
He speaks in a strange manner — Ён дзі́ўна гаво́рыць
3) гату́нак -ку m.
all manner of birds — усе́ гату́нкі пту́шак
4) звы́чаі pl., мо́да f.
in the Belarusian manner — паво́дле белару́скіх звы́чаяў
5) стыль -ю m., маста́цкая мане́ра, лад -у m.
in the old manner — на стары́ лад
by no manner of means — зусі́м не, нія́кім чы́нам, ні ў я́кім вы́падку
•
- in a manner of speaking
- manners
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
псава́цьнесов.
1. по́ртить; (механизм и т.п. — ещё) поврежда́ть;
п. праду́кты — по́ртить проду́кты;
п. радыёпрыёмнік — по́ртить (поврежда́ть) радиоприёмник;
2. (приводить в болезненное состояние, ослаблять) по́ртить, расша́тывать, расстра́ивать;
3. (ухудшать, делать скверным) по́ртить;
4. (воспитанием, дурным влиянием) по́ртить;
5. (безобразить) уро́довать;
◊ п. кроў — (каму) по́ртить кровь (кому);
п. не́рвы — по́ртить не́рвы;
п. ма́рку — по́ртить ма́рку;
стары́ вол баразны́ не псуе́ — ста́рый вол борозды́ не по́ртит;
паршы́вая аве́чка ўсю чараду́ псуе́ — посл. парши́вая овца́ всё ста́до по́ртит;
няма́ чаго́ ко́замі се́на п. — не́чего ко́зами се́но трави́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Калаварот ’прыстасаванне для ручнога прадзення кудзелі, якое прыводзіцца ў рух панажом’ (Сержп.), коловоротка, коловоруток, коловорыток, коловорыдка; з гаплалогіяй складу: рус.коворыдка, ковориток ’тс’. Магчыма, старыўсх.-слав. тэрмін, ужыты для намінацыі новай культурнай рэаліі. У краінах Заходняй Еўропы калаўротак ужываецца з XVI ст., значна пазней з’яўляецца на ўсходзе (Нікіфароўскі, Очерки, 174: «Самопрялка… появляется позже и вытесняет веретено и прялку». Параўн. яшчэ Фалінская, II, 1, 80–83. Аб складаных шляхах пранікнення рэаліі сведчаць польск.дыял.kołowrotek francuski, niemiecki, ruski, kółek ruski, francuski. Адна к гэтыя назвы могуць быць параўнальна познімі, а наогул рэалія прыйшла з захаду, і бел. форма з непаўнагалоссем з’яўляецца новай. Але не вельмі ясна, быў тут толькі ўплыў польскай лексемы ці яе запазычанне. Наяўнасць калаварот ’кругаверць’ (Нас.), шэраг значэнняў лексемы калаўротак (гл.) дазваляюць прыняць першую версію ва ўсякім разе для шэрагу значэнняў «не самапрадка». Запазычанне кантактным шляхам (інфільтрацыю) можна сцвярджаць галоўным чынам толькі для некаторых зах.-палес. форм (Фалінская. II, 2, к. 38). Інфільтрацыя, калі яна мела месца, была з польск.літар. мовы. Польск.kołowrót у розных значэннях, у тым ліку і ў многіх тэхнічных, бел.калаварот ’вір’, укр.коловорот, рус.коловорот, в.-луж.kołwrot, н.-луж.kołowrot, чэш.kolovrat, славац.kolovrat, славен.kolovrat, серб.-харв.ко̏ловрат, балг.дыял. больш далёкае фармальна і семантычна коловрътник дазваляюць рэканструкцыю прасл. злучэння kolovortъ (kolo + дэрыват ад vr̥těti). Слаўскі, 2, 371–373, дзе падрабязна аб слав. значэннях і літ-ра.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рарог ’парода сокала Falco L.’, ст.-бел.рарогъ ’тс’ (Ст.-бел. лексікон). Лічыцца запазычаннем са ст.-польск.rarog ’балабан, Falco cherrug Gray’ (Булыка, Лекс. запаз., 143), якое ўзыходзіць да лексічнага дыялектызма познепраславянскай эпохі *rarogъ, параўн. укр.рарі́г (з зах.-слав.), польск.raróg, каш.rårog ’тс’ і ’капрызны, распешчаны чалавек’, чэш.raroh, славац.rároh, в.-луж.raroh ’тс’; сюды ж адносяць таксама харв.ràrog, rȁrog ’лангуст, Palinurus vulgaris’, славац.rárohy, rárož ’сухія (якія тырчаць) галіны’, чэш.мар.rároh, rárohy ’стары хлам, барахло, старая мэбля’. Паводле Краўчука (БЛ, 9, 23–26), утворана ад прасл.*rogъ (гл. рог) шляхам рэдуплікацыі і падаўжэння першага складу, значыла ’нешта зубчастае, тырчачае’, адносна сокала і марскога рака ’з зубцамі (на дзюбе, на клешнях)’ пэўную паралель ўяўляе славен.rȃcar і іншыя назвы ястрабаў, што выводзяцца з харв.rȁčve ’рогі, рагулькі’, гл. Бязлай, 3, 142. Адносна праславянскай лексемы выказваліся і іншыя версіі. Міклашыч (271) прапанаваў звязаць з ц.-слав.раръ ’sonitus; шум, крык’, і гэта думка пераважае ў большасці слоўнікаў, гл. Бязлай, 3, 152; Сной₂, 523; Борысь (510) прапануе разглядаць *rarogъ як вытворнае ад дзеяслова *rarati ’утвараць гучныя, рэзкія гукі’ (з апеляцыяй да польск.дыял.rarać ’спяваць, аб жаваранку’), якое далей да *rarъ ’шум’. Радзей разглядаецца версія пра запазычанне з іран.*varaŋga (з асіміляцыяй на славянскай глебе v‑r > r‑r), гл. Махэк₂, 508. Гл. таксама Антропаў, Назв. птиц, 339–340.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
віля́ць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.
1.чым. Хістаць, паварочваць з боку ў бок. Віляць хвастом.//без дап. Хістацца, рухацца з боку ў бок. Кола віляе ў бакі.
2. Рухацца па звілістай лініі. Коні вілялі паўз гурбы, выбіралі лаўчэйшыя праходы, хрыпелі ад натугі.М. Ткачоў.// Рабіць крутыя павароты. Дарога віляла то ўправа, то ўлева.Пестрак.Мяжа нібы знарок старалася не адыходзіць далёка ад берага, віляла найбольш усцяж яго.Мележ.
3.перан.Разм. Ухіляцца ад прамога адказу, абавязку. Я ніяк не мог зразумець, што чалавек хоча сказаць, і ён віляў, нібы хадзіў па канаце і толькі пад канец сказаў тое, што хацеў.Сабаленка.
•••
Віляць хвастом — а) ліслівіць, падлізвацца. Змяніўся і выгляд іх [рускіх эмігрантаў] хлёсткі, Слухмяна віляюць хвастом, Японскай чакаючы косткі Пад бедным маньчжурскім сталом.Куляшоў; б) хітраваць. — А ты, стары, не віляў бы хвастом, а адразу сказаў, калі не хочаш, калі табе не даспадобы ў нас...Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1. Сціскаючы, рабіць мяккім, ператвараць расціраннем у мяккую масу; размінаць. Мяць гліну. Мяць лыжкай бульбу. □ Стары.. доўга разглядаў праз акуляры прынесеную.. зямлю, мяў у пальцах, нюхаў, дробнымі крупінкамі насыпаў на шкло.Кулакоўскі.
2. Тое, што і церці (у 4 знач.). [Марыля:] Добры быў лянок, палола яго, ірвала, слала, а як улежаўся — сушыла, мяла, удваіх з Зоськай нітачку па нітачцы вывелі.Купала.
3. Рабіць няроўным, нягладкім; камячыць. [Бацька] сеў у перадку, каб, мусіць, не мяць таго месца, на якім павінен быў сядзець доктар.Сабаленка.Сцяпан мяў у руках шапку, глядзеў уніз, быццам саромеўся паказаць вочы.Асіпенка.
4. Прыгінаць, прытоптваць да зямлі (аб раслінах). «Шась-шась», — мялі струхлелы ржэўнік неданошаныя зімою валёнкі.Быкаў.— Дзе ты, Лідачка? .. Чаго ты залезла туды? — хочучы быць суровай, пытае маці. — Ці ж то можна гэтакі лянок мяць?Кулакоўскі.
5.Разм. Есці з апетытам што‑н., умінаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.што. Падабраўшы канец, край чаго‑н., падсунуць, засунуць пад што‑н. Мар’ян паклаў свой шынель на мяне, падаткнуў і мой, і свой мне пад бакі.Васілёнак.[Жанчына] скупа кінула мне «добры дзень», не саромеючыся, падаткнула падол спадніцы, выцерла рукой мокры ад дажджу твар і ўзялася мыць падлогу.Хомчанка.// Заткнуць пад што‑н. [Піліп] падаткнуў пад паху верхнюю адзежу, пералез цераз паркан і агародамі падаўся да свайго дому.Сачанка.
2.што і чаго. Разм. Падсунуць, падкінуць чаго‑н. куды‑н. — Каб ведалі, хто падаткнуў агню [у пасеку], — судзілі б, не шкадуючы.Пташнікаў.
3.перан.; каго. Разм. Падбухторыць на што‑н. Напіўшыся,.. [Антось Кнюх] успамінае ўсе крыўды і можа зрабіць усё, хто на што ні падаткне.Дуброўскі.
4.перан.; накаго і здадан.сказам. Разм. Удаць, данесці на каго‑н. Нехта з «добрых» людзей падаткнуў, што стары ў партызанскім атрадзе.Кудравец.
•••
Камар носа не падаткнегл. камар.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)