навалі́ць I сов., в разн. знач. навали́ть;
н. ка́мень на што-не́будзь — навали́ть ка́мень на что́-л.;
н. ку́чу дроў — навали́ть ку́чу дров;
~лі́ла мно́га сне́гу — безл. навали́ло мно́го сне́гу;
н. на каго́-не́будзь мно́га рабо́ты — навали́ть на кого́-л. мно́го рабо́ты;
з усі́х бако́ў ~лі́ла наро́ду — со всех сторо́н навали́ло наро́ду
навалі́ць II сов. (изготовить валяньем) наваля́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
і́ўнае Месца на заліўным лузе, якое мае многа зарасніку лазы, вярбы, вербалозу, івы (Слаўг.).
□ ур. Іўнае (заліўны луг) і воз. Іўнае каля в. Крамянка Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
jadać
jada|ć
незак. есці;
gdzie ~sz obiady? — дзе ты звычайна абедаеш (палуднуеш)?;
nie ~m zbyt wiele — я не ем занадта многа
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
herúmkommen
* vi (s)
1) абхо́дзіць (um A – вакол чаго-н.)
weit und viel ~ — мно́га вандрава́ць, мно́га (па)ба́чыць
2) разно́сіцца (пра чуткі)
3)
um etw. (A) nicht ~ — не міну́ць, не пазбе́гнуць (чаго-н.)
um etw. (A) ~ — адчапі́цца, [адкруці́цца, адкара́скацца] ад чаго́-н.
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Жлу́кта 1 ’драўляная пасудзіна’. Рус. дыял. смал., паўд., зах., кур., белгарад. жлу́кта ’тс’, укр. жлу́кто ’тс’, польск. żłukto з літ. žlùgtas, žlùktas ’пасудзіна, у якой мыюць бялізну’ і ’намочаная бялізна’ (Буга, Rinkt., 2, 685–688; Міклашыч, 412; Фасмер, 258; Кіпарскі, Аткупшчыкоў, Талстой у кн. Лексічныя балтызмы 14, 32, 48; Урбуціс, Baltistica, V, 1, 60). Сумненні Праабражэнскага (1, 234–235) пра балт. паходжанне слова наўрад ці апраўданы. Пра этымалогію балт. слова гл. Фрэнкель, 1318.
Жлу́кта 2 ’той, хто многа п’е’ (ТСБМ). Рус. дыял. кур., смал. ’тлусты, неахайны чалавек; хто многа п’е’. Перанос значэння з жлукта 1 (гл.). Ва ўкр. засведчана такая магчымасць шляхам параўнання (Сл. укр. мови): круглий, як жлу́кто.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прастарэ́ка ’той, хто многа гаворыць пра пустое; гаварун, жартаўнік’, ’малы, які гаворыць, як дарослы’ (ТСБМ, Шат.; глус., Янк. Мат.), ’балбатун’ (“трапло”) (Воўк-Лев., Татарк., 182), ’які паволі гаворыць пустое, няважнае’ (Нас.), ’прастак’ (Янк. 1), ’скамарох; крыўляка’ (полац., Садоўскі, вусн. паведамл.), параўн. укр. просторі́кати ’многа гаварыць’, рус. просторечи́вый ’той, хто гаворыць проста’, просторе́чие ’простая мова’, чэш. prostořeký ’той, хто гаворыць занадта шчыра’. Аддзеяслоўны назоўнік ад *прастарэ́каць ’гаварыць пра пустое, балакаць’, якое ад про́сты і *рэ́каць (гл. урачы). Аднак адсутнасць фіксацыі зыходнага дзеяслова (прастарэ́каваць ’гаварыць несур’ёзнае, пустое’ ад прастарэ́ка) прымушае дапусціць уплыў літ. prieštariẽkas, якое паводле Атрэмбскага (Gramatyka, 2, 284), з’яўляецца nomen agentis ад prieštaráuti ’працівіцца, пярэчыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напе́рці сов., прост.
1. в разн. знач. напере́ть;
н. на дзве́ры — напере́ть на дверь;
у за́лу ~рла мно́га людзе́й — в зал напёрло мно́го люде́й;
2. (напихать) наби́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
зду́жаць, -аю, -аеш, -ае; зак. (разм.).
1. каго-што. Узяць верх у барацьбе, бойцы; перамагчы.
Бароўся з тым, каго мог з.
2. што і з інф. Справіцца з тым, што патрабуе вялікіх фізічных намаганняў, многа працы.
Здужаў падняць на плечы мех.
3. перан., што. Засвоіць, зразумець (разм.).
З. курс фізікі.
|| незак. зду́жваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
мех¹, ме́ха, мн. мяхі́ і мяхо́ў, м.
1. Тара з палатна для захоўвання і перавозкі сыпучых цел, дробных рэчаў і пад.
Палатняны м.
2. Мера для чаго-н. сыпкага.
Пазычыць м. бульбы.
◊
Біцца за пусты мех (разм.) — настойліва даводзіць відавочнае, за што няма патрэбы спрачацца.
Нагаварыць мех з торбай — нагаварыць многа і абы-чаго.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
напха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што і чаго. Напоўніць, запіхваючы ўнутр чаго-н.
Н. мяшок саломай.
2. перан. каго. Сабраць у адным месцы, запоўніўшы яго да адказу (разм.).
Н. людзей у машыну.
3. перан., што. З’есці многа чаго-н. (груб.).
Н. жывот бульбай.
|| незак. напіха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і напі́хваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)