Verbum

жыві́ца, -ы, ж.

Празрыстая смала, якая выступае на ствалах хвойных дрэў у месцах іх пашкоджання.

|| прым. жыві́чны, -ая, -ае.

Ж. шкіпінар.

жыві́цца, жыўлю́ся, жы́вішся, жы́віцца; незак.

1. Харчавацца і здабываць харчаванне.

Ластаўкі жывяцца насякомымі.

Ж. падзённай работай.

2. Забяспечвацца ўсім неабходным для нармальнага існавання, развіцця, дзейнасці.

Тканкі чалавечага арганізма жывяцца кіслародам.

Расліны жывяцца сокамі з зямлі.

3. Мець для сябе выгаду, карысць; нажывацца.

Ж. з чужога мазаля.

|| наз. жыўле́нне, -я, н.

жыві́ць, жыўлю́, жы́віш, жы́віць; незак., каго-што.

1. Ажыўляць, бадзёрыць.

Цёплыя сонечныя прамяні жывілі зямлю.

Крынічная вада жывіць свежасцю.

2. Забяспечваць чым-н. неабходным для нармальнага існавання.

Вітаміны жывяць арганізм.

3. перан. Падтрымліваць што-н.; быць апорай для чаго-н.

Добрыя весткі жывяць надзею.

жыво́т, -вата́, М -ваце́, мн. -ваты́, -вато́ў, м.

1. Частка цела ў чалавека і жывёл, у якой размешчаны органы стрававання.

Боль у жываце.

2. Страўнік, кішэчнік (разм.).

Купіць лякарства ад жывата.

Благому жывату і пірог шкодзіць (прыказка).

◊

Жывот падцягнула (безас.) — захацелася есці.

Качацца жыватом (разм.) — хварэць на жывот.

Падарваць жывот (жываты) са смеху — моцна смяяцца, аж заходзіцца.

Плячысты на жывот (жарт.) — ахвотнік паесці.

Хватацца за жывот — смяяцца да знямогі.

жыву́чы, -ая, -ае.

1. Жыццяздольны, вынослівы.

Ж. арганізм.

Жывучыя кветкі.

2. перан. Здольны доўга захоўвацца, існаваць.

Жывучыя звычаі.

|| наз. жыву́часць, -і, ж.

жыга́ла, -а, мн. -ы, -га́л, н. (разм.).

Металічны востры прут, якім прапякаюць дзіркі ў дрэве, косці.

жыгу́чка, -і, ДМ -чцы, ж. (разм.).

Пякучая крапіва з дробным круглым лісцем.

|| прым. жыгу́чы, -ая, -ае.

жы́жа, -ы, ж.

1. Тое, што і жыжка (у 1 знач.).

2. У дзіцячай лексіцы: агонь.

Ж. кусь!

жы́жка, -і, ДМ -жцы, ж.

1. Цякучая сумесь вадкіх і цвёрдых рэчываў.

Ж. з гразі і снегу.

2. Вадкая частка стравы.

Зліць жыжку з супу.

|| памянш.-ласк. жы́жачка, -і, ДМ -чцы, ж.

жы́ла, -ы, мн. -ы, жыл, ж.

1. Назва крывяносных сасудаў.

2. Тое, што сухажылле (разм.).

Сінія жылы на руках.

3. Трэшчына ў зямной кары, запоўненая горнай пародай, а таксама сама горная парода ў такой трэшчыне.

Залатаносная ж.

4. Багністае месца з падземнай крыніцай (разм.).

5. Асобны провад кабелю.

Провад з трох жыл.

◊

Выцягваць жылы з каго (разм.) — мучыць якімі-н. даручэннямі, празмернымі патрабаваннямі.

Залатая жыла — вельмі багатая крыніца даходу.

Ірваць жылы (разм.) — вельмі цяжка працаваць.

Напінаць жылы (разм.) — напружвацца з усіх сіл.

На ўсе жылы, з усіх жыл (разм.) — на поўную сілу.

|| прым. жы́льны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).