Verbum

крэ́сла, -а, мн. -ы, -сел і -слаў, н.

1. Прадмет мэблі звычайна са спінкай, прызначаны для сядзення аднаго чалавека.

Драўлянае к.

Расставіць крэслы вакол стала.

2. Прадмет мэблі з мяккай абіўкай і ручкамі-падлакотнікамі.

Мяккае к.

К.-ложак.

3. перан. (звычайна з азначэннем). Месца работы, пасада (разм.).

Заняць міністэрскае к.

|| памянш. крэ́сельца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. крэ́сельны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

курс¹, -у, мн. -ы, -аў, м.

1. Напрамак руху, шлях (карабля, самалёта і пад.).

Самалёт узяў к. на поўдзень.

2. перан. Кірунак якой-н. палітычнай, грамадскай дзейнасці.

К. на раззбраенне.

Знешнепалітычны к.

3. Цана, па якой прадаюцца (купляюцца) каштоўныя паперы, валюта.

Валютны к.

Змагацца за ўстойлівы к. рубля.

◊

У курсе чаго (быць) і ў курс чаго (увайсці, увесці) — пра дасведчанасць у чым-н.

|| прым. курсавы́, -а́я, -о́е.

К. рух.

Курсавая табліца.

куст¹, -а́, М -сце́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Травяністая расліна з галінамі, якія пачынаюць расці амаль ад зямлі.

К. малін.

К. агрэсту.

2. Травяністая расліна, сцёблы якой растуць пучком.

К. суніц.

◊

У кусты (хавацца, уцякаць) — ухіляцца ад адказнасці, ад непасрэднай справы.

|| памянш. ку́сцік, -а, мн. -і, -аў, м. і кусто́к, -тка́, мн. -ткі́, -тко́ў, м.

|| прым. куставы́, -а́я, -о́е і кусто́вы, -ая, -ае.

Куставыя расліны.

Кустовая ягада.

асушы́ць, асушу́, асу́шыш, асу́шыць; асу́шаны; зак., што.

1. Зрабіць сухім.

А. балота.

2. Выпіць тое, што змяшчаецца, знаходзіцца ў чым-н. (разм.).

А. бакал.

◊

Асушыць вочы — перастаць плакаць (высок.).

Асушыць слёзы каму-н. — суцешыць (высок.).

|| незак. асу́шваць, -аю, -аеш, -ае і асуша́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

|| наз. асушэ́нне, -я, н. і асу́шка, -і, ДМ -шцы, ж. (да 1 знач.; спец.); прым. асуша́льны, -ая, -ае (паводле 1 знач.; спец.).

Асушальныя работы.

ацані́ць, ацаню́, ацэ́ніш, ацэ́ніць; ацэ́нены; зак.

1. каго-што. Вызначыць цану каго-, чаго-н.

А. каня.

А. хату.

2. што. Устанавіць узровень, ступень падрыхтаванасці.

А. веды школьнікаў.

3. перан., каго-што. Выказаць думку, меркаванне аб значэнні або каштоўнасці каго-, чаго-н.

Правільна а. учынак палявода.

|| незак. ацэ́ньваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ацэ́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.; прым. ацэ́начны, -ая, -ае (паводле 1 знач.).

Ацэначная камісія.

ба́за, -ы, мн. -ы, баз, ж.

1. Ніжняя апорная частка збудавання, калоны (спец.).

Б. калоны.

2. Аснова, тое, на чым грунтуецца што-н.

Тэарэтычная б.

3. Апорны пункт узброеных сіл краіны на пэўнай тэрыторыі.

Ваенна-марская б.

4. Установа, прадпрыемства і пад. па забеспячэнні або абслугоўванні каго-, чаго-н.

Турысцкая б.

5. Склад, месца для захоўвання тавараў, матэрыялаў.

Прадуктовая б.

|| прым. ба́завы, -ая, -ае (да 2, 4 і 5 знач.).

бе́раг, -а, М -разе, мн. берагі́, -о́ў, м.

1. Край, паласа зямлі каля вадаёма.

Пясчаны б.

2. Суша (у процілегласць вадзе).

Сысці на б.

3. Край тканіны.

Б. палатна.

4. Верхні край якой-н. пасудзіны.

Вядро вады роўна з берагамі.

◊

Прыстаць да берага (разм.) — знайсці якое-н. месца для пастаяннага жыцця.

|| памянш. беражо́к, -жка́, мн. -жкі́, -жко́ў, м. (да 1, 3 і 4 знач.).

|| прым. берагавы́, -а́я, -о́е.

бібліятэ́ка, -і, ДМ -тэ́цы, мн. -і, -тэ́к, ж.

1. Установа, якая збірае і захоўвае кнігі для грамадскага карыстання.

Нацыянальная б.

Беларусі.

2. Збор кніг, якія з’яўляюцца прыватнай або грамадскай уласнасцю, а таксама памяшканне, дзе яны захоўваюцца.

Б. вучонага.

3. Назва серыі кніг пэўнай тэматыкі.

Б. паэта.

Б. настаўніка.

|| памянш. бібліятэ́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 3 знач.).

|| прым. бібліятэ́чны, -ая, -ае.

Бібліятэчная справа.

ро́лік, -а, мн. -і, -аў, м.

1. Невялікае металічнае колца на ножцы стала, крэсла, ложка, раяля для зручнасці перасоўвання.

2. Фарфоравы ізалятар у выглядзе шпулькі для замацавання на ім шнура электраправодкі.

3. Вярчальная частка механізма ў выглядзе невялікага цыліндра, шпулькі (спец.).

4. Тое, што і рол (у 2 знач.).

5. мн. Род канькоў на колцах для катання на гладкай паверхні.

Катацца на роліках.

|| прым. ро́лікавы, -ая, -ае.

Р. падшыпнік.

рэвалю́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Карэнны пераварот у жыцці грамадства, які прыводзіць да ліквідацыі старога грамадскага і палітычнага ладу і да перадачы ўлады ў рукі іншага класа.

Буржуазная р. (якая звяргае буржуазны лад і ўстанаўлівае ўладу перадавога класа). Кастрычніцкая р. 1917 г.

2. Карэнны пераварот, рэзкі скачкападобны пераход ад аднаго якаснага стану да другога.

Навукова-тэхнічная р.

|| прым. рэвалюцы́йны, -ая, -ае (да 1 знач.).

Р. час.