узбуджэ́нне, ‑я, н.
1. Дзеянне паводле дзеясл. узбуджаць — узбудзіць (у 2–4 знач.).
2. Стан актыўнай, напружанай нервовай дзейнасці; хваляванне. Першае нервовае ўзбуджэнне прайшло, але мае сябры паводзяць сябе трывожна. С. Александровіч. Турсевіч прыйшоў у рух і ўзбуджэнне, трос сябра за плечы,.. смяяўся. Колас. — Ага, папаўся! — пераможна махаючы рукамі ад узбуджэння, крычаў пажылы чалавек. Карпюк.
3. Спец. Рэакцыя клеткі, яе частак, тканкі, органа ў адказ на раздражненне з вонкавага ці ўнутранага асяроддзя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
annoyance
[əˈnɔɪəns]
n.
1) незадаво́ленасьць, раздражнёнасьць f.
an annoyance at the delay — незадаво́ленасьць з прычы́ны затры́мкі
2) даку́ка, назо́ла f.; пры́красьць, непрые́мнасьць f.
The heavy traffic on our street is an annoyance — Вялі́кі рух на на́шай ву́ліцы мо́цна дакуча́е
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
dart
[dɑ:rt]
1.
n.
1) дзі́дка, дро́цік -а m.
2) рапто́ўны імклі́вы рух
3) джа́ла n.
4) вы́тачка f. (у суке́нцы)
5) во́стры по́зірк, сло́вы
2.
v.
1) імча́цца (страло́ю), шмыгану́ць, шмы́гнуць
2) кіда́ць стрэ́лы (дзі́ды)
3) рабі́ць вы́тачкі
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
іліры́зм
(ад гр. illyrioi = ілірыйцы)
грамадска-палітычны і культурны рух 1830—1840-х гг. у Харватыі, Славеніі і іншых паўднёваславянскіх землях, абумоўлены працэсам складвання харвацкай нацыі, ідэолагі руху лічылі паўднёвых славян нашчадкамі старажытных ілірыйцаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
кіру́нак
(польск. kierunek, ад с.в.ням. kêrunge)
1) лінія руху; бок, у які накіраваны рух, дзеянне; напрамак;
2) перан. шлях развіцця, накіраванасць якога-н. дзеяння, з’явы;
3) грамадская, навуковая, літаратурная або іншая плынь, групоўка.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
stíllstehen
* аддз. vi (s)
1) стая́ць, не працава́ць (аб заводзе і г.д.)
2) спыні́цца; спыні́ць рух
◊ da steht mir der Verstánd still — ро́зуму не дабяру́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
heréin=
аддз. дзеясл. прыстаўка, указвае на:
1) рух унутр у напрамку да таго, хто гаворыць: heréinkommen* захо́дзіць
2) падзенне, абвал чаго-н.: heréinbrechen* абвалі́цца, абру́шыцца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
*Аўрач, овра́ч ’кій, якім заганяюць рыбу ў сетку’, рэч. (Браім, Весці АН БССР, 1973, 1). Аддзеяслоўнае ўтварэнне з суфіксам ‑ач, характэрным для назваў прылад дзеяння паводле значэння дзеяслова; магчыма, ад незафіксаванага *овраць, вытворнага з коранем ‑ver‑, для асноў з якім у славянскіх мовах характэрна значэнне ’піхаць, соўгаць’ (гл. Фасмер, 1, 293), а таксама ’кій, рычаг, з дапамогай якога што-небудзь паварочваюць, прыводзяць у рух’, параўн. укр. вирло ’асноўны шост рыбалоўнай прылады, пры дапамозе якога яе падымаюць і апускаюць’, ’дышаль манежа’, ’доўгі рычаг, якім паварочваюць ветраны млын’ (гл. Куркіна, Этимология, 1970, 101). Параўн. аўраць. З семантычнага боку магчымы ўплыў літ. varýti, vãro ’гнаць, выганяць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ко́ла 1 ’круг’ (ТСБМ, Яшк., Яруш., Сержп. Пр.). Укр. коло, рус. коло, ст.-рус. коло ’тс’, ст.-слав. коло, балг. коло, серб.-харв. ко̏ло, славен. koló ’тс’, польск. koło, чэш. kolo, славац. kolo, в.-луж. kolo, палаб. tʼölü ’тс’. Прасл. kolo, kolese мае бліжэйшыя адпаведнікі ў ст.-прус. kelan і ст.-ісл. hvel (усе формы сярэдняга роду). Цікава, што ва ўсходнебалтыйскіх мовах прадстаўлена іншая назва кола: літ. ratas, лат. rats (Тапароў, I–K, 305–306).
Ко́ла 2 ’круг, які круціцца на восі і забяспечвае рух сродкаў перамяшчэння’ (ТСБМ, Нас., Шат., Рам., Яруш., П. С., Сержп. Пр.). Гл. кола 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Нелапы́ ’ладны, дастатковы па велічыні, вазе і памерах’: мае парасята ужэ нелапые (слуц., Нар. словатв.), нелапу́ ’няладны, нядобры’ (ТС), параўн. ст.-рус. не лапъ ’ужо не, больш не’, укр. не лапі ’няхутка’, польск. nie łapie ’няхутка; нялёгка’, ст.-чэш. nelap ’нялёгка, з цяжкасцю, ледзь’. Выводзіцца з прасл. *lapati, lapъ!, што выражае хуткі рух з мэтай схапіць, злавіць і г. д., гл. лапаць. Развіццё семантыкі ад ’што трапіла, абы-што’ да ’не абы-што’, пры гэтым адмоўе не ўносіць новага семантычнага адцення, параўн. ст.-чэш. lap kto, lap který ’хто-небудзь’; больш падрабязна гл. Махэк₂, 320; Фасмер, 2, 459; Слаўскі, 4, 475.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)