Пушы́ць 1 ’раздуваць, надуваць’ (Арх. Федар.; мсцісл., З нар. сл.; Шымк. Собр.; Шат.; Янк. 1; Некр.; ТС), ’брадзіць’ (Жд. 1), ’пучыць’ (Сцяц.), пу́шыць ’апухаць, рабіць пухлым’ (Ян., ПСл), ’веяць’ (паст., Сл. ПЗБ), параўн. укр. пу́шити ’рабіць поўным, надуваць; узрыхляць’, польск. puszyć ’раздуваць’, славен. pušiti ’рыхтавацца да раення (пра пчол)’, серб.-харв. пу̏шити ’дыміць, пыліць’, балг. пу́ша ’тс’ і пад. Да пу́хаць, пухнуць (гл.).
Пушы́ць 2 ’рабіць пушыстым; абсыпаць пухам’; перан. ’моцна лаяць, распякаць’ (ТСБМ, ТС, Юрч.). Да пух (гл.), пераноснае значэнне, магчыма, на базе гукапераймальнага пу́хаць ’дуць’, параўн. пу́шыцца ’дуцца на каго-небудзь’, пушы́сты ’пушысты; той, хто ў выпадку незадавальнення дзьмецца (“пушыцца”)’ (Янк. 1).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сатана́ ’у некаторых рэлігіях — злы дух, які супрацьстаіць богу, д’ябал’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), сата́н ’сатана; надакучлівы чалавек’ (Нас.), са́тан, сатана́ ’сатана’, сата́нье ’чэрці’ (ТС). Укр., рус. сатана́, ст.-рус. сатана, ст.-слав. сотона, чэш. satan, satanáš, славац., н.-луж., в.-луж. satan, серб.-харв., славен. sotona, балг. сатана, сатона, макед. satana. Старажытнае запазычанне з грэч. σατανας, якое са ст.-яўр. sāţān (Міклашыч, 317; Фасмер, 3, 565; Кіпарскі, Gemeinslaw., 130), а не з гоц. satana, як лічаць Стэндэр–Петарсан (Slaw.-germ., 430 і наст.), Махэк₂, 538. Форму сатана Фасмер (там жа) тлумачыць другасным прыстасаваннем да грэч. формы. Сюды ж сатані́ць ’сварыць каго-небудзь з кім-небудзь’, ’шкодзіць’, ’зводзіць, падбухторваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
напіра́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак. (разм.).
1. гл. наперці.
2. на каго-што. Рашуча адцясняць, цясніць.
Танкі напіралі з флангаў.
2. перан., на што. Асабліва падкрэсліваць што-н., настойваць на чым-н.
Н. на неабходнасць праверкі фактаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
нацяга́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. чаго. Прынесці, прыцягнуць за некалькі прыёмаў.
Н. вады ў лазню.
2. чаго. Украсці за некалькі прыёмаў у якой-н. колькасці (разм.).
3. каго (што). Пакараць, цягаючы за вушы, валасы (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
няла́скавы і неласка́вы, -ая, -ае.
1. Які не праяўляе ласкавасці ў абыходжанні з кім-н.; суровы.
Неласкавае дзіця.
2. Няветлівы, недалікатны ў адносінах да каго-н.
Н. прыём гасцей.
|| наз. няла́скавасць, -і, ж. і неласка́васць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пазамята́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; -а́ны; зак.
1. што. Змесці, сабраць у адно месца ўсё, многае.
П. смецце ў кут.
2. каго-што. Занесці, засыпаць (снегам, пяском і пад.) усё, многае ці ўсіх, многіх.
Снег пазамятаў усе сцежкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пасудзі́ць, -уджу́, -у́дзіш, -у́дзіць; зак.
1. каго. Засудзіць усіх, многіх.
Усіх злачынцаў пасудзілі.
2. заг. пасудзі́(це). Ужыв. ў знач.: падумай(це), уяві(це) сабе.
Пасудзі сабе, ці можна так рабіць.
3. Пагаварыць, папляткарыць некаторы час (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
пераапрану́ць, -рану́, -ра́неш, -ра́не; -рані́; -ра́нуты; зак., каго-што.
Тое, што і пераадзець.
П. дзіця.
П. сукенку.
|| незак. пераапрана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| звар. пераапрану́цца, -рану́ся, -ра́нешся, -ра́нецца; -рані́ся; незак. пераапрана́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.
|| наз. пераапрана́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагавары́ць, -вару́, -во́рыш, -во́рыць; зак.
1. з кім. Абмяняцца думкамі, коратка пагаварыць.
П. адзін на адзін.
2. каго (што). Гучна, многа гаворачы, прымусіць замаўчаць іншых (разм.).
Яго не перагаворыш.
|| незак. перагаво́рваць, -аю, -аеш, -ае (да 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
перагле́дзець, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.
1. каго-што. Агледзець нанава, многае.
П. усе запісы.
2. што. Разгледзець нанава.
П. нормы выпрацоўкі.
|| незак. перагляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
|| наз. перагля́д, -у, М -дзе, м. і перагляда́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)