Тут 1 ‘у гэтым месцы’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Бяльк., Касп., Мал., ТС, Шымк. Собр., Сл. ПЗБ, Вруб., Федар. 4, Сержп. Прык.; докш., карэліц., Янк. Мат.); ‘у гэты час, тады’ (ТСБМ), ст.-бел. тутъ ‘у гэтым месцы’, ‘сюды’, ‘тады’, ту́то, ту́та ‘тс’ (ГСБМ). Укр. тут, рус. тут ‘тс’, стараж.-рус. тутъ ‘тут’, ‘там’, ‘пры тым’, ст.-рус. тутъ ‘сюды, у гэтае месца’, польск. дыял. tut ‘тут, тады’, ст.-чэш. і мар. tuť ‘тс’, славац. tuto, харв. tute ‘тут’. Прасл. *tu‑ъ/*tu‑to, *tu‑ta, утворанае ад прыслоўя *tu ‘тут, у гэтым месцы’, якое мае першапачатковую форму М. скл. адз. л. займенніка tъ ‘гэты’ (Борысь, 652) і ўказальнага займенніка tъ (ta, to) (Фасмер, 4, 126; Праабражэнскі, 2, 22–23; Брукнер, 583; Махэк₂, 659; ESSJ SG, 697–698; ЕСУМ, 5, 686). Сюды ж: ту́тка ‘тут’ — тут, узмоцненае часціцай (суфіксам) ‑ка і яго варыянтамі (ашм., смарг., Сл. ПЗБ; ушац., Нар. лекс., ТС; в.-дзв., беш., ЛА, 2), ту́ткы ‘тс’ (драг., кобр., ЛА, 2), туцька ‘тс’ (полац., ЛА, 2); тут жа ‘адразу, без затрымкі’ (Юрч. Сін.); у складзе злучніка тут… тут ‘то… то’ (тут у зямлю рукі, тут к агню); ‘толькі’, ‘во… во’ (тут прывезлі швейныя машыны — тут разабралі) (Янк. 2); ту́та ‘ў гэтым месцы’, ‘тут’ (Нас., Бяльк., Яўс., Сцяшк. Сл., Гарэц.; в.-дзв., пруж., Сл. ПЗБ; лун., Шатал., ЛА, 2), ‘вось тут’ (Растарг.), туто (бяроз., ЛА, 2), ту́ты ‘тут’ (Нас.); прыслоўі, узмоцненыя часціцамі *‑ka/*‑ki: ту́така ‘тут’ (Нас., Бяльк., Шат., Касп., Байк. і Некр., Сцяшк., Жд. 1, Скарбы, Ян.; калінк., З нар. сл., ПСл, Гіл., Сл. Брэс., Мат. Гом.; івац., Нар. сл., ЛА, 2; петрык., Яшк. Мясц.; люб., Жыв. НС; карэліц., докш., Янк. Мат., Сл. ПЗБ); ту́такі ‘тут’ (Ян.); ту́такі/ту́тэка ‘тс’ (Мат. Гом.), ту́тыка, ту́тыкі ‘тс’ (Яўс.); ту́тыка ‘вось тут’ (кобр., Нар. лекс.), ту́тэка ‘тут’ (пін., там жа), ту́тэка, ту́тока ‘тут’ (ТС), ту́тыка ‘тс’ (Сл. Брэс.); прыслоўі, узмоцненыя дзвюма (звычайна ласкальна-памяншальнымі) часціцамі (ці суфіксамі): ту́та‑ч‑ка, ту́ты‑ч‑ка, ту́тэ‑ч‑ка ‘тс’ (Сл. Брэс.; лун., Шатал.), тута‑ч‑кі ‘тс’ (жытк., Мат. Гом.); ту́тачка, ту́тачкі, тутычка, тутычкі, тутъчка, тутэчкы (гродз., палес., ЛА, 2); тутацька ‘тс’ (бых., Яшк. Мясц.; круп., Сл. ПЗБ, Вушац. сл., Сцяшк. Сл., Жд. 3, Яўс.), ту́тыцька ‘тс’ (барыс., Сл. ПЗБ, Жд. 3, Яўс., Бяльк.), тутацькі ‘тс’ (бых., Мат. Гом.; талач., Шатал.), ту́тыцькі ‘тс’ (Яўс.), ту́тацькі, ту́тыцька, ту́тыцькі, ту́тыцікі, ту́тъцька (віц., маг., ЛА, 2), — адносна форм з цʼ Карскі (2–3, 69) меркаваў пра замену чʼ, а не тʼ, паколькі гэтыя формы вядомы толькі на поўначы Беларусі. Пацюпа (Arche, 2007, 3, 204) проціпастаўляе падзвінскае ‑цьк‑а падняпроўскаму ‑тк‑а; гэта датычыць, відаць, сцягнутай формы та́цька (ушацк., там жа), якое з ту́тацька і ту́цька ‘тс’ (полац., там жа). Да ласкальна-памяншальных адносяцца формы ту́тэнька (жаб., ЛА, 2), ту́танькі ‘тс’ (калінк., З нар. сл., Сцяшк. Сл.) і ту́тэнькі ‘тс’ (івац., Сл. Брэс.); з ва‑фармантам (з указальным значэннем) зафіксавана ту́това ‘тут, блізка’ (Клундук), тутакава ‘тс’ (Сцяшк. Сл.; свісл., Шатал.).

Тут 2 ‘ мера, ступень’: вы так ядзіцё, што туту не знаеце (лёзн., Рэг. сл. Віц.). Няясна.

Тут 3 ‘морва, Morus L.’ (Кіс.). З рус. тут ‘тс’, якое з цюркскіх моў: тур. tut, dut, азерб., тат., чагат. tut ‘тутаўнік’, апошняе з араб. tūt ‘тс’ (Фасмер, 4, 126; Міхельсон, 681; ЕСУМ, 5, 686).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

зака́тывать​II несов.

1. (завёртывать во что-л.) укру́чваць, закру́чваць; заго́ртваць;

2. (подворачивать, засучивать) разг. падка́сваць, зака́сваць;

3. (ровнять катком) ука́чваць, зараўно́ўваць;

4. (отправлять в тюрьму и т. п.) прост. заса́джваць, запрато́рваць;

5. (утомлять катанием) разг. утамля́ць важэ́ннем (ката́ннем), стамля́ць важэ́ннем (ката́ннем); змо́рваць важэ́ннем (ката́ннем); см. заката́ть​I.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ме́тить​II несов.

1. (целить) цэ́ліць, ме́ціць, ме́рыцца;

2. (на кого, что, в кого, что — иметь в виду, намекать) разг. мець на ўва́зе (каго, што); намяка́ць (на каго, што);

3. (во что — стремиться стать кем-л.) разг. ме́рыцца, цаля́ць, нацэ́львацца;

4. (намереваться) уст. мець наме́р, збіра́цца; (рассчитывать) разлі́чваць; спадзява́цца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

здаро́ўе ср. здоро́вье;

◊ за ва́ша (за тваё) з. — за ва́ше (за твоё) здоро́вье;

на з. — на здоро́вье, во здра́вие;

до́брага ~ро́ўя — здра́вствуйте, здра́вия жела́ю (жела́ем)!;

пача́ць за з., а ко́нчыць за спачы́н — нача́ть за здра́вие, а ко́нчить за упоко́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

залята́ць I несов.

1. (летя, оказываться высоко или далеко) залета́ть, улета́ть;

2. (во время перелёта останавливаться где-л.) залета́ть;

3. (летя, влетать куда-л.) залета́ть; (о птицах — ещё) запа́рхивать;

1-3 см. заляце́ць

залята́ць II сов. (начать летать) залета́ть

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

загрэ́бці сов.

1. (сгребая, подобрать) загрести́;

з. се́на — загрести́ се́но;

2. (во что-л. сыпучее) зары́ть;

з. ў пясо́к — зары́ть в песо́к;

3. перен., разг. (захватить) загрести́, заграба́стать;

~ро́б усё ў свае́ ру́кі — загрёб (заграба́стал) всё в свои́ ру́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

перарва́ць сов.

1. перерва́ть;

п. дрот — перерва́ть про́волоку;

2. (временно приостановить) прерва́ть; (говорящего — ещё) переби́ть;

п. штодзённую рабо́ту — прерва́ть ежедне́вную рабо́ту;

п. прамо́ўцу — прерва́ть (переби́ть) ора́тора;

3. (разорвать во множестве) перерва́ть; изорва́ть;

п. уве́сь шпага́т — перерва́ть (изорва́ть) весь шпага́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прагрэсі́ўны в разн. знач. прогресси́вный;

усё ~нае чалаве́цтва змага́ецца за мір ва ўсім све́це — всё прогресси́вное челове́чество бо́рется за мир во всём ми́ре;

~ная апла́та пра́цы — прогресси́вная опла́та труда́;

п. пада́так — эк. прогресси́вный нало́г;

п. паралі́ч — мед. прогресси́вный парали́ч

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

доста́ться сов.

1. даста́цца;

ему́ доста́лся фотоаппара́т яму́ даста́ўся фотаапара́т;

2. (выпасть на долю) вы́пасці; даста́цца;

така́я ему́ доста́лась у́часть така́я яму́ вы́пала до́ля;

3. безл., разг. (о наказании) папа́сці; (о неприятностях) хапі́ць;

ему́ доста́нется за опозда́ние яму́ пападзе́ за спазне́нне;

матро́сам доста́лось во вре́мя што́рма матро́сам хапі́ла ў час што́рму.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

посвяща́ть несов.

1. (кого, что, во что) дзялі́цца (з кім, чым, з чым); адкрыва́ць (каму, чаму, што); знаёміць (каго, што, з чым); інфармава́ць (каго, што, аб чым); раска́зваць (каму, чаму, пра што); уво́дзіць (каго, што, у што);

2. (кого, что, кому, чему) прысвяча́ць;

3. (возводить в звание) пасвяча́ць; см. посвяти́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)