краса́ ж.

1. красота́;

к. паўно́чнай прыро́ды — красота́ се́верной приро́ды;

2. (украшение) краса́;

к. і го́рдасць го́рада — парк — краса́ и го́рдость го́рода — парк;

3. (пыльца на цветущих хлебах) цве́тень м., разг.;

◊ ва ўсёй ~се́ — во всей красе́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заграба́ць несов.

1. (сгребая, подбирать) загреба́ть;

2. (во что-л. сыпучее) зарыва́ть;

3. перен., разг. загреба́ть, заграба́стывать;

1-3 см. загрэ́бці;

◊ чужы́мі рука́мі жар з. — погов. чужи́ми рука́ми жар загреба́ть;

хоць грабля́мі (лапа́тай) ~ба́й — хоть лопа́той загреба́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пастая́ць сов.

1. (нек-рое время) постоя́ть;

2. (защитить, оградить от чего-л.) постоя́ть;

п. за сябе́ — постоя́ть за себя́;

3. (только во 2 л. ед. и мн. ч. повелительного наклонения) посто́й (посто́йте);

◊ п. галаво́й — постоя́ть голово́й

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

праспява́ць сов.

1. в разн. знач. пропе́ть; (исполнить — ещё) спеть;

п. калыха́нку — пропе́ть (спеть) колыбе́льную;

не́дзе ў двары́ ~ва́ў пе́вень — где́-то во дворе́ пропе́л пету́х;

2. (какое-л. время) пропе́ть;

~ва́ў уве́сь ве́чар — пропе́л весь ве́чер

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

наваро́чаць сов. (во множестве)

1. (ворочая, наложить, набросать) навороти́ть, наворо́чать;

н. ку́чу каме́ння — навороти́ть (наворо́чать) ку́чу камне́й;

2. (повалить набок, перевернуть кверху дном) опроки́нуть, повали́ть;

бура́н наваро́чаў мно́га дрэў — бура́н опроки́нул (повали́л) мно́го дере́вьев;

3. см. навярну́ць 1

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

зрэ́зацца сов.

1. (стереться от резанья) срабо́таться;

нажы́ ў сячка́рні ~заліся — ножи́ в соломоре́зке срабо́тались;

2. разг. сре́заться;

з. на экза́мене — сре́заться на экза́мене;

3. (сделать порезы во многих местах) изре́заться;

4. разг. (вступить в борьбу) сре́заться, схвати́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

панано́сіць сов. (во множестве) нанести́, понанести́; (притащить — ещё) натащи́ть;

п. кніг — нанести́ книг;

вада́ ~сіла пяску́ — вода́ нанесла́ песку́;

п. гразі́ ў ха́ту — нанести́ (натащи́ть) гря́зи в дом;

п. на ка́рту но́выя аб’е́кты — нанести́ на ка́рту но́вые объе́кты

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

укру́чвацца несов.

1. вви́нчиваться, ввёртываться, вкру́чиваться;

2. заку́тываться, завёртываться; уку́тываться; (чем-л.) обма́тываться; см. укруці́цца 2;

3. (впутываться во что-л.) вма́тываться, зама́тываться;

4. страд. вви́нчиваться, ввёртываться, вкру́чиваться; заку́тываться, завёртываться; уку́тываться; обма́тываться; прикру́чиваться, убавля́ться; зама́тываться, зажи́ливаться; см. укру́чваць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

упле́сціся сов.

1. (ввиться) вплести́сь;

2. (за што, у што) вцепи́ться (во что), уцепи́ться (за что);

у. за крысо́ — вцепи́ться в полу́, уцепи́ться за полу́;

3. разг. увяза́ться;

за на́мі ўплялі́ся два саба́кі — за на́ми увяза́лись две соба́ки

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ЗАХОДНЕРУСІ́ЗМ,

кірунак грамадска-паліт. думкі ў 19 — пач. 20 ст. Быў пашыраны сярод гар. насельніцтва (інтэлігенцыя, дзярж. служачыя, правасл. духавенства і інш.), пераважна на У Беларусі. Прадстаўнікі кансерватыўнага кірунку З. (К.Гаворскі) лічылі этнічныя асаблівасці беларусаў вынікам польска-каталіцкага ўплыву, які перашкаджаў аднаўленню «спрадвечна-рускага характару краю». Прыхільнікі ліберальна-памяркоўнага кірунку З. (М.Каяловіч, А.Пшчолка) прызнавалі гісторыка-этнічную адметнасць Беларусі, але адмаўлялі магчымасць яе нац.-культ. і дзярж. самавызначэння. За беларусамі прызнавалася толькі права на этнаграфічнае развіццё — на «мясцовы дыялект, на народную песню, і, наогул, на вясковы быт». Найб. сістэматызаванае абгрунтаванне З. атрымаў у працах М. Каяловіча «Лекцыі па гісторыі Заходняй Расіі» (1864), «Гісторыя рускай самасвядомасці» (1884). Арыентацыі на З. ў пытаннях нац.-культ. развіцця Беларусі, неабходнасці яе «больш цеснага яднання з астатняй Руссю» прытрымліваліся Л. і І.Саланевічы, І.Бажэлка, Л.Паеўскі, часткова А.Сапуноў, Я.Карскі, Е.Раманаў і інш. Праваднікамі З. былі час. «Вестник Западной России», газеты «День», «Минское русское слово» (1912—13) і інш. Ідэалогія З. была пакладзена ў аснову практычнай дзейнасці такіх грамадскіх аб’яднанняў, як «Селянін», «Беларускае таварыства», «Саюз беларускай дэмакратыі», «Беларускі народны камітэт», «Рускае ўскраіннае таварыства» і інш., а таксама мясц. арг-цый «Саюза рускага народа» і «Саюза 17 кастрычніка», дзейнасць якіх была накіравана супраць бел. нац.-вызв. руху. У сваіх друкаваных органах — час. «Крестьянин», газеты «Окраины России» (1906—12), Масква, «Белорусский вестник» — яны імкнуліся паказаць неаддзельнасць гісторыка-культ. лёсу Беларусі ад лёсу Расіі.

Літ.:

Цьвікевіч А «Западно-руссизм». Нарысы з гісторыі грамадзскай мысьлі на Беларусі ў XIX і пач. XX в. 2 выд. Мн., 1993;

Самбук С.М. Общественно-политическая мысль Белоруссии во второй половине XIX в. Мн., 1976.

т. 7, с. 14

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)