Verbum

а́збука, -і, ДМ -буцы, ж.

1. Сукупнасць літар якой-н. пісьменнасці, размешчаных у пэўным парадку; алфавіт.

Беларуская а.

2. Вучэбны дапаможнік для пачатковага навучання грамаце; буквар.

3. перан. Асноўныя, прасцейшыя палажэнні якой-н. навукі, справы; аснова чаго-н.

А. навукі.

○

Азбука Морзэ — сістэма ўмоўных знакаў для перадачы літар праз тэлеграф.

Нотная азбука — сістэма нотных знакаў для перадачы музычных гукаў.

|| прым. а́збучны, -ая, -ае.

А. парадак.

◊

Азбучная ісціна — пра агульнавядомую, простую думку, ісціну.

апусці́цца, -ушчу́ся, -у́сцішся, -у́сціцца; зак.

1. Перамясціцца ў больш нізкае становішча; знізіцца.

Бусел апусціўся на луг.

2. на што і без дап. Наблізіўшыся да паверхні зямлі, ахінуць, ахутаць што-н.

Вячэрні змрок апусціўся на горад.

3. без дап. Спусціўшыся, перагарадзіць доступ куды-н.

Заслона апусцілася.

Шлагбаум апусціўся.

4. перан. Перастаць клапаціцца пра свой знешні выгляд, дрэнна паводзіць сябе ў маральных адносінах.

Апусціўся чалавек.

|| незак. апуска́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца.

|| наз. апушчэ́нне, -я, н.

адкало́цца, -калю́ся, -ко́лешся, -ко́лецца; -калі́ся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Аддзяліцца, адпасці ад таго, што колецца, разбіваецца.

Адкалолася ручка ад збана.

2. перан. Парваць сувязь з кім-, чым-н., выйсці са складу якой-н. арганізацыі, групы і пад.

А. ад калектыву.

3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Пра што-н. прышпіленае: аддзяліцца, адпасці.

Брошка адкалолася.

|| незак. адко́лвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

|| наз. адко́лванне, -я, н. і адко́л, -у, м. (да 2 знач.).

аб’е́хаць, -е́ду, -е́дзеш, -е́дзе; -е́дзь; зак., каго-што.

1. Праехаць вакол каго-, чаго-н.

А. балота.

2. Праехаць збоку, абмінуць каго-, што-н.

А. горад.

А. людзей на дарозе.

3. Ездзячы, пабываць у многіх месцах.

А. паўсвету.

4. Апусціцца, з’ехаць уніз.

Аб’ехала павозка.

5. перан. Схуднець.

Нешта ж ты зусім аб’ехаў.

|| незак. аб’язджа́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1—4 знач.).

|| наз. аб’е́зд, -у, М -дзе, м. (да 1—3 знач.).

Ехаць у а.

каска́д, -а, М -дзе, мн. -ы, -аў, м.

1. Натуральны або штучны вадаспад з уступамі.

2. перан., чаго. Імклівая, нястрымная плынь чаго-н.

К. слоў.

3. Акрабатычны прыём, які імітуе падзенне з чаго-н. (з каня, веласіпеда, турніка і інш.; спец.).

4. У аперэце: хуткі танец, які суправаджаецца спевамі.

5. У тэхніцы: група паслядоўна звязаных і аб’яднаных у адну сістэму аднатыпных прыстасаванняў, збудаванняў і пад. (спец.).

К. гідраэлектрастанцый.

|| прым. каска́дны, -ая, -ае.

Каскадныя электрастанцыі.

ключ¹, -а́, мн. -ы́, -о́ў, м.

1. Металічная прылада для адмыкання і замыкання замка.

К. ад клеці.

2. Прылада для завінчвання і адвінчвання гаек, адкаркоўвання чаго-н., для заводкі чаго-н. і пад.

Гаечны к.

К. для механічнай цацкі.

3. перан. Тое, што служыць для разгадкі, разумення каго-, чаго-н., для авалодання чым-н.

К. шыфру.

|| памянш. клю́чык, -а, мн. -і, -аў, м. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. ключавы́, -а́я, -о́е.

кро́ўны і (разм.) крэ́ўны, -ая, -ае.

1. Родны па крыві; які паходзіць ад адных продкаў.

К. брат.

Кроўная радня.

2. перан. Вельмі блізкі, цесны, моцны, непарушны.

Кроўная сувязь пісьменніка з народам.

Кроўна (прысл.) зацікаўлены ў чым-н.

◊

Кроўная крыўда — цяжкая, якая глыбока кранае.

Кроўная помста — помста забойствам за забойства сваяка як перажытак родавага ладу.

Кроўныя грошы (разм.) — грошы, нажытыя сваёй працай.

|| наз. кро́ўнасць, -і, ж. (да 2 знач.) і крэ́ўнасць, -і, ж. (да 2 знач.).

крэды́т, -у, М -ды́це, мн. -ы, -аў, м.

1. Продаж тавараў з адтэрмінаванай платай або часовая выдача банкам грошай у доўг на пэўныя расходы з выплатай за гэта працэнтаў.

Узяць мэблю ў крэдыт.

Валютны к.

2. звычайна мн. Грашовыя сумы, адпушчаныя на пэўныя расходы.

Крэдыты на будаўніцтва.

Крэдыты на сацыяльную сферу.

3. перан. Давер’е, аўтарытэт (кніжн.).

Палітычны к.

Карыстацца крэдытам у каго-н.

|| прым. крэды́тны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

Крэдытныя аперацыі.

ку́хня, -і, мн. -і, -хань і -хняў, ж.

1. Асобнае памяшканне з печчу, плітой для прыгатавання ежы, а таксама камплект мэблі для такога памяшкання.

2. Падбор страў.

Беларуская к.

3. перан., адз. Махінацыі, інтрыгі, а таксама ўвогуле скрыты, закулісны бок якой-н. дзейнасці.

○

Малочная кухня — установа, якая гатуе малочныя сумесі для грудных дзяцей.

|| памянш. ку́ханька, -і, ДМ -ньцы, мн. -і, -нек, ж. (да 1 знач.).

|| прым. кухо́нны, -ая, -ае (да 1 знач.).

лі́рыка, -і, ДМ -рыцы, ж.

1. Адзін з трох родаў мастацкай літаратуры, у якім адлюстроўваюцца перажыванні, пачуцці, настроі паэта.

Беларуская л.

2. Сукупнасць твораў гэтага роду паэзіі.

Л.

Багдановіча.

3. перан. Чуллівасць, перажыванні, настрой (разм.).

Пакіньце лірыку!

|| прым. ліры́чны, -ая, -ае.

Лірычная паэзія.

Л. настрой.

○

Лірычнае адступленне — у эпічным або ліра-эпічным літаратурным творы: прасякнутае лірызмам адступленне, афарбаванае інтымнай звернутасцю аўтара да чытача.

◊

Лірычнае адступленне — адступленне ад тэмы (размова і інш.).