Fumum patimur propter ignem
Мы церпім дым з-за агню.
Мы терпим дым из-за огня.
бел. Любіш ездзіць ‒ кармі каня. Любіш ездзіць на вазочку з гары, любі ж і вазочак вазіць на гару.
рус. Любишь кататься ‒ люби и саночки возить. Любишь пар ‒ люби и угар. Пар любить ‒ баню топить. Любишь смородинку ‒ люби и оскоминку. Любишь брать ‒ люби и отдавать. Любишь гостить ‒ люби и к себе звать. Любишь тепло ‒ терпи и дым. Любишь чужую бороду драть ‒ люби и свою подставлять.
фр. Celui qui veut tirer le miel de la ruche ne doit craindre les piqûres (Тот, кто хочет взять мёд из улья, не должен бояться укусов). Chacun doit payer ses pots cassés (Каждый должен платить за разбитые горшки). Il faut payer qui veut acheter (Кто хочет купить, надо платить). Qui veut l’oeuf doit supporter la poule (Кто хочет яйцо, должен терпеть и курицу). Si tu veux du beurre il en faut battre (Если ты хочешь масла, надо его сбить).
англ. He that would have eggs must endure the cackling of hens (Кто хочет яиц, должен терпеть кудахтанье кур).
нем. Wer das Feuer haben will, muß den Rauch leiden (Кто хочет иметь огонь, должен терпеть дым).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
зае́сть сов., в разн. знач. зае́сці;
волк зае́л ло́шадь во́ўк зае́ў каня́;
меня́ зае́ли комары́ мяне́ зае́лі камары́;
зае́сть приди́рками зае́сці прыдзі́ркамі;
тоска́ зае́ла туга́ зае́ла;
зае́сть лека́рство са́харом зае́сці ляка́рства цу́крам;
кана́т зае́ло безл. кана́т зае́ла;
его́ зае́ло, что она́ растранжи́рила мно́го де́нег безл. яго́ зае́ла, што́ яна́ растранжы́рыла мно́га гро́шай;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
вы́вестиI сов., в разн. знач. вы́весці, мног. павыво́дзіць;
вы́вести коня́ вы́весці каня́;
вы́вести из беды́ вы́весці з бяды́;
вы́вести цыпля́т вы́весці (павыво́дзіць) кураня́т;
вы́вести сте́ну вы́весці сцяну́;
вы́вести бу́кву вы́весці лі́тару;
вы́вести фо́рмулу вы́весці фо́рмулу;
вы́вести из соста́ва коми́ссии вы́весці са скла́ду камі́сіі;
вы́вести но́вую поро́ду скота́ вы́весці но́вую паро́ду жывёлы;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
запа́рыць 1, ‑ру, ‑рыш, ‑рыць; зак., каго-што.
1. Апрацаваць варам, парай драўляную пасудзіну. Запарыць дзежку.
2. Заліць варам сухі корм, каб размякчыць, распарыць. Запарыць мякіну. □ Усціння спярша запарыла сеч[ку] карове, занесла ў хлеў, пасля пачала таўчы бульбу. Чыгрынаў. // Прыгатаваць настой, заліўшы варам. Запарыць ліпавы цвет.
3. Разм. Доўга парачы ў лазні, давесці да знямогі.
4. Разм. Стаміць шпаркай або працяглай яздой, хадой, цяжкай працай. Запарыць каня. □ — Ды і нам пара адпачыць, — адгукнулася Аня, якая дагэтуль пакорліва ішла моўчкі. — Запарыла ты мяне, Шурачка: сарочка — хоць выкручвай. Шамякін.
запа́рыць 2, ‑рыць; безас. зак.
Пачаць парыць (у 7 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ле́пшы, ‑ая, ‑ае.
1. Выш. ст. да прым. добры; проціл. горшы. Паняслася песня волі Між лясоў густых, балот... І аб лепшай вольнай долі Стаў ля рэчкі пець чарот. Чарот. [Бацька:] — Ведаеш, сынку, нам трэба было б набыць лепшага каня. Бядуля.
2. Найвыш. ст. да прым. добры; самы добры. [Шугаеў:] Гэты адказны дакумент павінны падпісаць лепшыя людзі нашага калектыву. Крапіва. Таварышы з акругі, хочучы пазнаёміць грамадства з лепшым участкам беларускай граніцы і лепшым камандзірам ўчастка, — накіравалі мяне іменна сюды. Брыль. // у знач. наз. ле́пшае, ‑ага, н. Збіраліся, прыходзілі і садзіліся за сталы калгаснікі, адзетыя ў лепшае. Васілевіч.
•••
У лепшым выпадку гл. выпадак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
панука́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае і пану́кваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. каго. Прымушаць рабочую жывёлу рухацца хутчэй; нокаць. Чорныя, закураныя цыганы — старыя і маладыя — у клёшных штанах, запыленых хромавых ботах, паважна крочаць узбоч вазоў, панукаюць гладкіх коней. Навуменка. — Но-но, маленькі! — па-гаспадарску клапатліва панукваў.. [Ваня] каня. Паўлаў. // перан.; каго і без дап. Падганяць каго‑н. у рабоце. Хлопцы добрыя, не трэба панукаць. І справу ведаюць... Мыслівец.
2. перан.; кім і без дап. Дэспатычна распараджацца, не лічыцца з кім‑н.; папіхаць. [Касперскі:] Доўга блукаў я па свеце і такі знайшоў шчасце — у калгасе. Цяпер я чалавек! Ніхто мною не панукае. Гурскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
по́вад 1, ‑а, М ‑дзе; мн. павады, ‑оў; м.
Прывязаная да аброці вяроўка або рэмень, на якіх водзяць каня, радзей — цяля, карову. [Кандрат] сярдзіта крыкнуў: «Тпру!» — і, схапіўшы коней за павады, вывеў іх з баразны. Лобан. За хлопцам, на повадзе, таксама звесіўшы галаву, неахвотна плёўся конь. Мележ. За санкамі валачэцца прывязаная повадам карова. Бядуля.
по́вад 2, ‑у; мн. повады, ‑аў; м.
Тое, што можа паслужыць асновай, зачэпкай для чаго‑н. Але Вінцусь Шавель не прыняў .. [суседавых] слоў за ўцеху, а выкарыстаў як повад да лаянкі. Гартны. Увесь дзень на полі, робяць, шчыруюць, ну і пажартуюць хвілінай, калі знойдзецца повад. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыве́зці, ‑вязу, ‑вязеш, ‑вязе; ‑вязём, ‑везяце; пр. прывёз, ‑везла і ‑вязла, ‑везла і ‑вязло; заг. прывязі; зак., каго-што.
Везучы, даставіць куды‑н. Вясёлы паравічок прывёз неўзабаве на ваганетках.. новых людзей. Чорны. — Кацярынка!.. Запражы каня і прывязі мне доктара... Нікановіч. Андрэй не помніў, як наклаў і прывёз у гумно першыя два вазы. Чарнышэвіч. // Прыехаўшы адкуль‑н., даставіць што‑н. узятае, купленае і пад. Часам прывязе [бацька] звычайны кавалак каменнага вугалю, падае Міколку: — Вось табе новая цацка! Лынькоў. [Люба:] Не ведала, што ты ўмееш чытаць, а то прывезла б кніжак. Мурашка. / у перан. ужыв. Бародзіч прывёз навіну пра Гаруса. Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пу́та, ‑а, М пуце, н.
1. Вяроўка або ланцуг, якім перавязваюць пярэднія ногі каню ў час пасьбы. Жарабец.. [Зыгмуся] парваў быў раз пута і паўгоняў аўса стравіў. Чорны. [Васіль] з вераўчаным путам у руцэ павёў каня к узлеску, дзе пасвілі коней. Спутаў, пусціў пасвіцца. Мележ.
2. толькі мн. (пу́ты, ‑аў). Вяроўкі, кандалы і інш., якімі звязваюць каго‑н., каб пазбавіць свабоды рухаў. І вядуць па іх [сцежках] этапы не ў астрог пад путаў звон, а да явы да багатай жыватворчых нашых дзён. Машара. // перан.; звычайна чаго. Тое, што пазбаўляе волі, прыгнятае. Путы рабства. □ Ўжо многія народы путы збілі І ў будучыню ўпэўнена пайшлі. Астрэйка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
саско́чыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; зак.
1. Скачком спусціцца з чаго‑н.; скочыць уніз. Перапалоханы Мінуць саскочыў з каня і кінуўся да Міхалюка. Чорны. На паваротцы да эстакады, дзе машына сцішыла ход,.. [Каваль] лоўка саскочыў на дарогу і пайшоў наўпрост, праз рэйкі. Савіцкі. // Разм. Хутка ўстаць, ускочыць. [Марына Паўлаўна] саскочыла з канапы і стала мітусіцца па хаце, збіраючы астатнія рэчы. Зарэцкі. Валя спалохана, саскочыла з услона. Шамякін.
2. Не ўтрымаўшыся на чым‑н., скінуцца, зваліцца. Дзверы саскочылі з завесы. □ Лае саскочыў, — абыякава пазіраючы на сваю руку, адказаў рабочы. Арабей. Перакладзіна ад дрыжання саскочыла, і я цераз яе нырнуў уніз. Аўрамчык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)